Heimilisblaðið - 01.06.1942, Blaðsíða 8

108
ir réttinn (í febröar 1616). Var þá Gali-
lei kærður fyrir það, að hann kenndi, að
sólin væri miðstöð sólkerfisins og skilcli
svo biblíuna í samræmi við þá staðhæf-
ingu sína. Dómendur kváðu þessa hvum-
leiðu kenningu skýlausa villukenningu,
því að hún væri »berlega gagnstæð heil-
ögum ritningum«.
Nú voru áðurnefnd bréf Galileis, rit
Kópernikusar og ágrip Keplers af því,
sett á villuritaskrá kaþólsku kirkjunnar
(Index expurgatorius) og forboðuð; hélzt
það bann í kaþólsku kirkjunni allt fram
á daga Benedikts páfa XIV. (1835). Þá
leyfði páfi, að fylgt væri nýja kerfinu, ef
ekki væri talið, að það væri annað en
getgáta.
Galilei var nú harðbannað að kenna
framar snúning jarðar og kyrstöðu sólar;
en leyft var honum að haga svo orðum
sínum, að kerfi Kópernikusar væri »rök-
studd getgáta«; sömuleiðis mætti hann
nota hana kappsamlega svo sem leiðav-
þráð að nýrri vísindalegri niðurstöðu í
þessu efni, en stilla þó röksemdum sín-
um sem mest í hóf; hann mætti í hæsta
lagi halda henni fram sem vísindalegum
líkum; hitt mátti hann hvergi segja, að
hún væri fullsönnuð og óhrekjandi.
Galilei var nú leyft að fara á fund Páls
páfa III. Og þrátt fyrir allt hét páfi hon-
um fullri vernd sinni. Að því búnu hvarf
Galilei aftur til Florentz.
Þessu næst er frá því að segja, að árið
1618 sáúst þrjár halastjörnur á lofti í einu.
Galilei var þá veikur og gat eigi athug-
að þær sjáll'ur. En lærisvein sinn, Giud-
ucci, lét hann flytja þá skoðun sína í fyr-
irlestri, að halastjörnurnar væru víga-
hnettir; var sá fyrirlestur prentaður árið
eftir (1619). Kristmunkur einn, Grassi að
nafni, reif þennan fyrirlestur allan nið-
ur og' komst að þeirri niðurstöðu, er síð-
an reyndist réttari, að halastjörnurnar
væru reglulegir himinhnettir og hvörfuðu
um sól eftir sporbaugum. Þeim ritlingi
svaraði Galilei óðara með ritlingi, sem
HEIMILISBLAÐIP
nefndist: II Saggiatore (málmreynir)
varði skoðun sína, og kvað það vera snjau*
orðasta ritið, sem eftir hann liggur. En
þar fór hann þó halloka, af því að hann
byggði þar ekki á éigin rannsókn, elUS
og jafnan endra nær.
Þegar vinur Galileis, Barberini kardm'
áli, settist að páfastóli undir nafnim1
Urban VIII., þá fór Galilei til Rómaborg-
ar vorið 1624, til að árna páfa allra heilla-
Var honum þá sýndur allur sómi, sem
hugsast gat þá tvo mánuði, sem hann
dvaldi þar; leysti páfi hann og syni hans
út með ríflegum fégjöfum.
Nú fór Galilei að semja rit með þejn*
hætti, að þar gætu komið fram öll rö1
með og móti kenningu Kópernikusar; var
sú kenning honum löngum hugkær. Bok
in var í samtalsformi; mæla þar tveú
menn með kenningunni, en einn á móh
og nefnist sá Simplicius (einfeldningm'b
1 formálanum er því andmælt (auðvita1
í skopi), að örskurður rannsóknarréttai
ins (1616) hafi verið gerður af fávizk11
eða gremju; segir þar þvert á móti, a
dómendur hafi hlýtt á með gaumgmf111’
er hann skýrði frá hinum vísindalegu röl'
um, sem nýja kenningin byggist á, Oo
síðast er því haldið fram, að ástæðurna'
fyrir urskurði réttarins hafi eingöng'1
verið trúarlegs eðlis.
Bókin var prentuð í Florentz (1632) Oo
nefndist: »Samtal um aðalheimskerf111
þeirra Ptólomæusar og Kópernikúsaf«-
Ekki leið á löngu áður en þessi b°'
Galileis væri talin brot á fyrirmælum rétl
árins; var Galilei þá stefnt til Róms; kom
hann þangað í febrúar 1633 og var hon
um fengin vist hjá sendiherra hertogan-’
í Tosltana.
Nú fer tvennum sögunum fram. En al
virðist benda á, að sú muni réttari veia,
sem byggist á réttarskjölunum. ,
Dómurinn var kveðinn upp 22. jn’1!
1633. I dómsástæðunum segir, að Galil^'
hafi kennt forboðaða kenningu, rot1
skuldbindingu sína og óhlýðnast skipun