Iðunn : nýr flokkur - 01.01.1931, Blaðsíða 8

2
Aldahvörf.
IÐUNNT
nefna oss eitthvað fast í tilveru vorri, eitthvað örugt
og traust, |iá myndu vafalaust flestir nefna einhvern
hlut, svo sem grip úr gulli eða silfri — að minsta
kosti eitthvert efnL Ef vér hefðum lagt þetta verk-
efni fyrir menn á fyrri öldum, þá myndu vafalaust
fleiri hafa svarað á annan veg. Álíka menn og Newton,
Kepler, Kopernikus og Gali'ei myndu hafa svarað á
sína vísu hver og sennilega mjög mismunandi. Spek-
ingar og sjáendur fornaldar myndu vissulega hafa haft
sínar sérstæðu skoðanir, og vitanlegt er, að slíkir
menn sem Búddh,a, Zóróaster og Kristur hafa haft
gagnstæðar skoðanir við flesta hugsuði síðari alda.
En spekingar fornaldar höfðu eigi Jrekkingu nútímans,
og [iví var engin von til þess, að (>eir bæru fuit skyn
á hlutina. Þess er eigi að vænta, að þeir gerðu þann
mun, siem vert var, á hvikulum, óljósum hugtökum,
eins og anda, lífi og vitund, og ýmsu því, sein öllum
er ljóst, svo sem grip úr gulli eða silfri.
Víst er mikill munur aðstöðu, en getur eigi samt
sem áður hugsast, að þeir hafi séð af vizku sinni
eitthvað þaö, sem oss er hulið? Getur hugsast að efnið
sjálft sé, I>egar alt kemur til alls, jafn óljóst hugtak
og vitundin í sjálfum oss, eöa enn óljósara?
Fram að árinu 1926 munu flestir vísindajnenn hafa
talið Jiessu líkar spurningar firrur einar og mönnum
til athlægis. Nú gera J)að ekki hyggnir menn. Jafn-
vel má finna stórfræga menn, er svara þeim játandi.
Og til eru menn — jafnokar Einsteins að andagift og
skarpskygni — sem telja líkama vorn dularfyllri en
sjúlfa sálina og efnið dautt óiskiljanlegt, hvaða ráöum
sem beitt sé. Og þetta er engin skólaspeki. Þetta
styðst við rannsóknir á efninu, með öllum þeim tækj-
utn, sem nútíminn hefir völ á.