Iðunn : nýr flokkur - 01.01.1931, Page 20

14 Aldahvörf. iðunn
samlíkingu. Verur þessar gætu eigi skynjað þriðju
víðáttuna, dýptina, sem liggur úti fyrir fletinum. Eigi
gætu þær heldur skynjaö, að jietta tveggja víðerna
rúm er bjúgt og hvelfist í sjálft sig. Pannig er ástatt
um oss. Vér lifum í þriggja víðerna rúmi og getum
því hvorki skynjað né skilið fjögra víðerna rúm.
Þess vegna getum vér heldur eigi skynjað eða skilið,
að vort eigið þriggja víðerna rúm hvelfist í sjálft sig
og renni yfir í fjögra víðerna rúm. En þess kyns
beygju má koma undir formála í stæTðfræðinni, alveg
eins og hinni. Beygja þessi hefir mikið heimspekilegt
gildi. Hún leysir mótsögn, sem Kant hefir bent á, að
felist í því, að líkami, sem rennur út í rúmið með
hvaða hraða, sem til er tekinn, og hversu lengi, sem
vera vill, komist þó aldrei til endimarka, því fráleitt
er að hugsa sér takmörk í rúminu.
Svipaða beygju hefir rúmið í nánd við efni, saman
komið í himingeimnum, nema sú beygja er langt um
meiri. Þessi beygja er völd að þyngdinni. Hingaö til
hafa menn litið svo á, að tveir líkamir drægjust hvor
að öðrum. Þetta er alt á annan veg, segir Einstein.
Steinn, sem fellur til jarðar, er eigi dreginn að mið-
depli jarðar, svo sem Newtön kennir, heldur fellur
hann að miöju jarðar vegna þess, að rúmið er bjúgt
við jörðina. Þessu má finna samlíkingu: Látum stand-
jnn í grammófónplötu tákna sól. Látum plötuna tákna
Ijósvakann og nálina reikihnött, svo sem jörð vora.
Það, sem nú ræður för nálarinnar, er ekki aðdráttur
standsins, heldur gerð plötunnar. Svo er og hin breytta
gerð rúmsins, sem ræður göngu himinhnattar. Það
verðuT nú þyngst á metuin, að þetta er staðfest með
reynslunni. Það er engan veginn sama, hvort kenning