Iðunn : nýr flokkur - 01.01.1931, Qupperneq 21

ÍÐUNN
Aldahvörf.
15
Newtons eöa Einsteins er tekin gild. Einsteins kenning
staðfestist af reynslunni, en Newtons eigi.
Þó skyldi enginn ætla, að Newtons-lög séu neinn
bamaskapur. Þvert á móti. Þau verða alt af meistara-
verk. Newton og Einstein skoða tilveru vora frá tveim
gagnólíkum sjónarjniðum. Báðir skrásetja lög, sem
peim viröist tilveran hlýða. Einsteins-lög koma örlitiÖ
betur heim við reynsluna. Það litla, sem á milli ber,.
nægir pó til pess, að innsýn fæst í nýjan heim.
Sýnt er nú, að tvær af premur meginstoðum hins
vélgenga heimslíkans eru teknar mjög að laskast.
Veigamesta stoðin stendur pó enn. Hún er efnið.
Vinnur pá ekkert á henni? Stendur hún um aldur
og æfi?
Stuttu síðar en Einstein tók að vefengja sígildar
hugmyndir manna um rúm og tíma, komu fram aðrir
og tóku til við efnið sjálft. Til skamms tíma hugðu
menn efniseindirnar eitthvað hlutrænt og fast — eitt-
hvað líkar litlum málmkúlum. En Rutherford og Bohr
hefir nú tekist að sanna með kunnáttu sinni og skarp-
skygni, að efrixseindirnar eru næstum ekki neitt annað
en rúmið autt. Eiginlegt efni er par ekki til, heldur
örsmáar agn.ir sama edlis og rafmagnið, jákvætt og
neikvætt, pað er: jákvæðar og neikvæðar rafeindir.
Rafeindir pessar skipa sér á brautir, og kerfið líkist
að sumu leyti sólkerfi í geimnum. Þar með var efnið
alt tætt upp í rafagnir, hverfandi að stærð, ef miða
skal við víöáttu kerfisins, pað er: hverrar efnisedndar.
Ef menn hugsa sér alt efni í einum mannslíkama,
alt, sem veitir honum pyngd, stærð og viðnám — allar
rafeindirnar — saman komnar í ieitt, pá sœist pað ekki