Iðunn : nýr flokkur - 01.01.1931, Síða 29

IÐUNN
Aldahvörf.
23
innbyrðis í trúarbrögðum og innbyrðis í vísindunum
sjálfum.
Sannir visindamenn þverskallast eigi gegn nýjum
sannindum, en margir hafa tekið þessu með eins konar
upp-gjöf: Alstirnd hvelfing himinsins er tæmdur hikar.
Vínið er horfið. Ekki tjáir að leita pess.
Er nú víst að svo sé ? Víst er svo, því efnið er horfið,
en kemuí þá ekkert i stað þess? Jú, vissulega, segir
Eddington. Til era hærri gildi, öruggari veruleiki. Það
er tilvist andians, sem hver og einn þekkir í sinni eigin
sál. Vér höfum komist að söliun guðdómsins.
En eru þá vísindjin ráðþrota? Nei; langt frá. Sannindi
þau, sem fundist hafa, eru lifandi sönnun hins gagn-
stæða. Vísind'in eru samvizkusamt og nákvæmt mat á
öllum vorum athugunum. Ekkert tillit er tekið til þess,
hvort viðburðir eru orsakabundnir og vélgengi háðir
eða hvort þeir streyma frá ótæmandi lindum frelsis
og guðdóms. Hugtakið vísindi hlýtur að þenjast út, svo
að það taki eigi að eins tii þess, sem vegið er og mælt,
heldur einnig til andlegs heims. Mun þá vaxa vegur
þeirra meir en nokkum mann órar fyrir.
Eigi skal nú fjölyrða þetta meir en oröið er. Vér
höfum stuðst við heimildir mætustu manna og xnunum
nú enda ineð því, sem Eddington segir á einum stað:
Rúmfræði Euklids, heiimskerfi Ptólemæosar og þunga-
lög Newtons hafa gilt um stundar sakir, en vikið síðan.
Á sama hátt má búast við því, að hugsmíðar Einsteins
og Heissenbergs víki fyrir enn betri líkunum lúns sanna
heims. En í heimi þekkingarinnar er öll umbylting
fólgin í því, að setja nýtt ijóð við gamalt lag, svo að
Pað, sem fyrir var, hverfur eigi, heldur birtist frá
nýrri sjónarhæð. Með öllum voruim ófullkomnu ráðum
fil þess að tjá veruleikann sjálfan, þá vex þó stöðugt