Iðunn : nýr flokkur - 01.01.1931, Síða 64

58
Hvað veldur kreppunni?
IÐUNN
ákvæðum eða niyndun viðskiftahringa, er spenna hálfan
hnöttinn. Frjáls samkeppni merkir viðskiftalega villi-
mensku. Hún er óvæg barátta allra gegn öllum. Frjáls
samkeppni hefir í för með sér ægilega sóun orkunnar
— aragrúa fyrirtækja og kaupsýslumanna, sem oft á
fíðum hugsa meira um pað að troða skóinn niður af
keppinautunum en að fullnægja þörfum almennings.
Þeir eru margir, sem telja það borga sig betur að verja
stórfé til auglýsinga heldur en að lækka verðið á vör-
unum. Að vísu má segja, að frjáls og skefjalaus sam-
keppni efli viðskiftalegan dugnað hjá einstökum mönn-
um, en fyrir því megum vér ekki gleyma, að miklu oftar
leiðir hún af sér viðskiftalegar hörmungar og fjárhags-
legt böl, lágar tekjur og launakúgun. En bin svo nefnda
frjálsa samkeppni er nú þegar maðksmogin og hömlum
hundin — miklu meira en almenningur gerir sér í hug-
arlund. Aö nokkru leyti takmarkar hún sig sjálf. Þeir,
sem eru iminnimáttar, eru bláttáfram sveltir og kúgaðir
til undirgefni við þá stærri og hröklast út úr danzin-
um. En auk þessa eru samningar milli auðfélaga um
verðlag á vörum þeim, er þau hafa að selja, og um
skiftingu markaðanna á milli þeirra svo að segja dag-
legir viðburðir. f Bandaríkjunum, þar sem þessari þróun
er lengst komið, má til allrar hamingju slá því föstu,
aö innan flestra iðngreina sé ekki lengur um neina
frjálsa samkeppni að ræða. Það er eftirtektarvert, að á
fyrra helmingi ársins 1930 gáfu 522 helztu iðnaðar- og
verzlunar-fyrirtæki Bandaríkjanna að meðaltali ekki
minna en 9,2% pro anno í hreinan arð af fjármagni
því (hlutafé + sjóðum), sem í þau hafði yerið lagt
þrátt fyrir kreppuna. Reyndar höfðu þessi sömu félög
gefið 14,8% pro a. á fyrra árshelmingi 1929, en gróöi
félaga þessara á sjálfum krepputímunum er samt sein