Kirkjuritið - 01.12.1950, Blaðsíða 26

274
KIRKJURITIÐ
velli í Hörgárdal. Sá dæmalausi kaupskapur, að bjóða öll
þessi höfuðból fyrir nokkurra hundraða kot, og vera þó
gerður afturreka, nema Hólastað sé bætt ofan á, fer
prýðilega í munni Jóns biskups. Hér er gamanið stór-
brotið, einfalt, snilldarlegt, — enda hefir vísan lifað.
En vísan er meira. Hún er táknleg lýsing þess, hvemig
pilturinn frá Grýtu tekur völd yfir héraðinu öllu, en þó
á meira að falla honum í skaut. Ekkert nægir „nema fylgi
Hólar“ — biskupsdómurinn sjálfur.
Jón Arason hefði vel getað haft það til, síðar á æfinni,
er hann var biskup orðinn, að gera þessa vísu, og lýsa
ferli sínum á sinn venjulega fríska og hálfkæringslega
hátt.
En það er enn fleira athyglisvert við þessa vísu. Hún
er ef til vill undirrót þess, að Jón Arason er talinn fæddur
eða upp alinn á Grýtu, eða að hann er yfirleitt bendlaður
við þennan stað. Er jafnvel óvíst, hvort Jón er fæddur
á Grýtu eða öllu heldur í Miklagarði, og hefir ef til vill
aldrei á Grýtu verið.
Einkennilegt er, hve óljóst er oft um uppruna mikil-
menna. Ekki er t. d. hægt að segja, hvort Hallgrímur
Pétursson er fæddur að Gröf á Höfðaströnd eða að
Hólum. Jafnvel um uppruna sjálfs Guðbrands Þorláks-
sonar er óvíst. Þó að hann hefði um sig slíkan sæg manna
og væri áratugum saman frægasti maður landsins og léti
skrifa og prenta meira en nokkur annar, tekst svo undar-
lega til, að hvorki er víst um fæðingarár hans né fæð-
ingarstað.
Ég skal hér láta laust og bundið um uppruna Jóns
Arasonar. Mér þykir líklegt að vísan, sem ég gat, sé eftir
Jón. Og þá bendir hún óneitanlega til dvalar Jóns á
Grýtu. Og sannast að segja á ég erfitt með að hugsa
mér, hvernig Grýta hefði yfirleitt komizt á dagskrá, nema
einmitt vegna þess að hún komst í birtuna frá Jóni
Arasyni.
Ég kom heim að Grýtu í sumar. Ég hitti þar greina-