Kirkjuritið - 01.11.1963, Blaðsíða 31

KIKKJUUITID
413
lítið brot af þeiin, sem mest sýk jast af menningunni. Og vegna
þess að menningin er sjúk, þarf enginn stjómmálamaður að
óttast fylgistap þótt hann ali á menningarsjúkdómi. Lýðurinn
beinlínis pantar þá með sjúklegum kröfum, lífsvenjum og lifn-
aðarbáttum. Miklu fremur eiga þeir yfir böfði sér reiði lýðsins,
sem leyfa sér að mæla með því að hann leiti sér lækninga í
tæka tíð.
V. Frá Gmndtvig
Víkjum nú sögunni aftur til lýðháskólanna. Saga þeirra verð-
ur ekki sögð án þess að greina nokkuð frá hugsjónalegum böf-
undi þeirra, Nicolai Frederik Severin Grundtvig, hinum danska
kirkjuböfðingja og stórskáldi, sem uppi var frá 1783 til 1872.
í bókmenntasögu, þjóðarsögu og kirkjusögu, snertir hann Norð-
urlöndin öll með áhrifum sínum, en í uppeldisvísindum kem-
Ur hann við sögu alls heimsins. Ekki leynir sér sambandið milli
Lúthers og Grundtvigs, því ýmsar af liugsjónum Lútliers voru
ekki leiddar til sigurs fyrr en með Grundtvig.
Um þær mundir er Grundtvig var að ryðja skoðunum sínuin
hraut, var einveldisstjórn í Danmörku■ Var hann sjálfur einn
Lelzti brautryðjandi lýðræðislegs stjórnarfars í lieimalandi
sínu, og var bæði opinskár og barðskeyttur í gagnrýni sinni á
sviði þjóðmála og menningarmála. Ráðamönnum í Danmörku
þótti Grundtvig ganga allt of langt í gagnrýni sinni, og af þeim
sökum settu þeir hann undir ritskoðun og meinuðu bonum að
tala opinberlega.
Danskir háskólastúdentar báðu Grundtvig að lialda fyrirlest-
Ur um söguleg efni árið 1837, en þá gat hann ekki þegið boðið
sökum þess banns, er á honum bvíldi. Ritskoðuninni var aflétt
milli jóla og nýárs það sama ár. Þá orkti Grundtvig binn fræga
lofsöng til móðurmálsins, er margir könnuðust við bér á landi
áður fyrr. Hætt er þó við að yngri kynslóðin þekki ekki þetta
Ijóð, en það er að finna í Islenzkri söngbók frá 1921, nr. 81.
Hin rómantiska stefna stóð í blóma í menningarheimi Evrópu
unt þessar mundir. Ýmsir frægustu hugsuðir hinnar þýzku bug-
sæibyggj u liöfðu þá nýlokið ævistarfi sínu. Grundtvig var mik-
áhugamaður um forn norræn og íslenzk fræði. Vera má að
það sé meir bonum að þakka en nokkrum einstakling öðrum
að það andrúmsloft hefur skapazt að Islendingum tekst að