Kirkjuritið - 01.10.1967, Blaðsíða 29

KIRKJUHITIÐ
363
Um Isleií' er sagt, að liann hafi verið mikilsvirtur kennari.
Þess er ekki getið um Gizur, en um Teil prest í Haukadal,
liróður lians, er það vitað og má geta þess, að hann uppfræddi
Ara prest liinn fróða, er ritaði Islendingabók, sem er hin merk-
asta lieimild um sögu landsins frá uppliafi og fram um 1120.
Er það elzta ritverk á norrænni tungu, sem varðveitzt liefur
°g er textinn sæmilega óbrjálaður.
Starf Gizurar og menntun liefur sennilega einnig ýtl undir,
;*ð lögin skyldu færð í letur, þótt aðrar orsakir liggi einnig til.
Hin nýja menning var í eðli sínu ritmenning. Arfur fortíðar-
mnar liafði suður í löndum varðveitzt á skrám og þannig
mynduðust tengsl. Hið ritaða orð, gat öllu frernur staðið óbrjál-
að, en orðið í minni manna. Hin nýja menning leiðir óhjá-
kvæmilega til ritunar. Ari ritaði á norrænu, en Sæmundur lík-
Uga á latínu. Kirkjunnar lög voru skráð og því var eðlilegt að
;dmenn lög yrðu það einnig. Því var ákveðið, að lög vor skyldi
skrifa á bók að Hafliða Mássonar á Breiðabólsstað, þess er
áður gat, veturinn 1117—’18. Eigi ber svo að skilja, að eigi
l'afi neitt verið skrifað áður. Hins vegar vitum vér ekki nú
hvað hefur verið. Rök liggja til þess, að Vígslóði, er ritaður
'ar fyrst, og annað er ritað var seinna, liafi varðveitzt sæmi-
Uga óbrjálað í texta Grágásar og sýnir liann mikla leikni og
a'fingu í framsetningu.
En það líður að æfikveldi Gizurar biskups. Sonu sína missir
kann alla, nema einn. Er liann tók biskupsdóm varð hann að
E’kindum að slíta samvistum að nokkru við eiginkonu sína,
Steinunni. Því í vígshumi kvæntist hann annarri brúði, kirkj-
l,nni. Samt er Steinunn fvrir búi í Skálholti, meðan Gizur sat
að stóli, rétt eins og Dalla á dögum ísleifs.
Er Gizur var orðinn liálfáttræður varð hann óþingfær af
sótt og sendi þá orð vinum sínum og höfðingjum öllum, að
þeir skyldu biðja Þorlák prest Runólfsson til utanferðar. Þetta
Varð úr og liafði þá biskup tilnefnt eftirmann sinn og lét búa
^erð hans til vígslu í Lundi. Svo elnaði honum sóttin og féllu
stór sár á hörund lians allt að beini og fylgdu stór óliægindi
U'rir verkjum. Þá gekk Steinunn húsfreyja að beði lians og
'ihli lieita fyrir honum til Guðs; eiginkonan vill biðja fyrir
nianni sínum, að þrautir hans linist. En biskup svarar svo til:
”Eví aðeins skal lieita á Guð, að aukast ávalt mín óliægindi,