Kirkjuritið - 01.10.1967, Blaðsíða 16

Magnús Már Lárussnn, prófessor:
Gizur ísleifsson
Heimildir að sögu elleftu aldar á Islandi eru ekki eins miklar
og margar og helzt liefði verið á kosið. Því á þeirri öld gerist
margt það, sem kemur til með að' móta þjóðhagi og landshætti
nm aldaraðir. Þjóðin var orðin kristin að lögum í upphafi
aldarinnar og afleiðing þess, að liún var komin í félag við
liina voldugu stofnun, kaþólska kirkju leiddi til þess, að ný
áhrif flæddu inn í þjóðlífið, ný menning varð til. En svo giftii"
samlega tókst til, að hin nýja menning var grundvölluð á
hinni fornu norrænu menningu. Eybúinn er að jafnaði opinn,
gjarn á að reyna nýjar leiðir. Hafið og glíman við það kennir
honum, að í allar áttir eru leiðir, sem fara má, dugi þrek og
farkostur. Hann er að því leyti óbundnari en meginlandsbu-
inn, sem er bundinn við veginn, einn eða fleiri. Menning kirkj-
unnar verður voldug lyftistöng, sem liagir og vitrir menn hér-
lendis lærðu að beita til nýrra og kröftugra átaka.
Sé nú svipazt um til að velja mann aldarinnar elleftu, seJU
mestu áhrifin stafa frá að því, er tekur til þjóðhaga og lands-
hátta allt til vorra daga, þá beinist atliyglin að manni þeim, er
hét Gizur og var Isleifsson. Þau afrek, sem hann stóð að nieð
einum og öðrum liætti, eru þess eðlis, að áhrifa þeirra gætir
að nokkru enn í dag. Séu nú lieimildir kannaðar, þá kemur i
Ijós, að þær skiptast í þrjá flokka. I fyrsta flokknum skal fyrs*
telja öndvegisritið Islendingabók eftir Ara prest hinn fróða,
sem var samtíðarmaður Gizurar og því merkur heimildar-
maður, sem alkunnugt er. Þá ber að telja Kristnisögu og Hauk-
dælaþátt til sama flokks, því með einunv og öðrum hætti
byggja þessar heimildir tvær á Ara. Enn má svo telja Land-
námu. I öðrum flokknum er Hungurvaka, sem liefur inni að
lialda mikið sérefni, sem tigi er í Islendingabók, og gerir að
nokkru kleift að fjalla uni persónusögu Gizurar. Enda þótt