Kirkjuritið - 01.06.1976, Qupperneq 71

barátta sálarrannsóknamanna brátt
0rðin barátta við vindmyllur. Að auki
hafa auknar umræður um vísindahug-
^akið og möguleika vísindanna deyft
Verulega þá bjartsýni, er menn ólu um
s'ðustu aldamót varðandi það, að
Þeim mundi takast að leysa alla lífs-
Sátuna og það áður en langt um liði.
°9 að síðustu gerðist það, að sálar-
rannsóknirnar eignuðust sögu á sama
hátt og öll mannleg fyrirbæri. Þær
stöðnuðu ekki, heldur þróuðust, og
framþróun þeirra varð þess valdandi,
a® bjartsýni á það, að hægt væri vís-
|ndalega að leiða rök að tilvist and-
e9s raunveruleika og sanna fram-
a|dslíf, hiaut að dvína, ef ekki hverfa
alve9- Bsettar rannsóknaraðferðir urðu
1 Þess, að fyrirbærunum, er virtust
eiða í ijós framhaldslíf, fækkaði niður
1 ekki neitt. Sú staðreynd olli því, að
S|ðan tíma sálarrannsóknamenn tóku
rannsóknir upphafsskeiðsins til endur-
s oðunar, og leiddi sú endurskoðun í
i°s. að upphafsrannsóknirnar voru
®mdar einskis nýtar vegna ófullkom-
'nna aðferða og jafnvel vísvitandi
svika.
U >
s. ,r um ví.'3ast til West (1967) t. d. s. 62—122.
ennfremur Hall (1962), er greinir frá stór-
^stlegum svikum, er forráSamenn SPR stóðu
Vg.' Su ásamt West (1967) flytur og
gamiklar athugasemdir um getuleysi sálar-
nnsókna til þess yfirleitt að sanna neitt.
■^■4. ASgreirting spiritisma og
sálarrannsókna
gr^n9landi varð þróunin sú, að til fullr-
a aðgreiningar kom milli spiritista
^ ars vegar og sálarrannsóknamanna
'ns Vegar. Spiritistar á Englandi eru
trúarhreyfing, sjálfstæð, og harla lítils
metin af þeim, sem fást við sálarrann-
sóknir. Sálarrannsóknamenn fást við
kannanir og rannsóknir tiltekinna fyr-
irbæra, er í fljótu bragði verða ekki
skýrð. Meðal sálarrannsóknamanna
eru menn, sem beita fyrirbærin eðli-
legum útskýringum, en líka menn, er
líta svo á, að fyrirbærin, eða viss hluti
þeirra, bendi til tilvistar raunveruleika,
er vísvitandi og reynsla geti ekki út-
skýrt í fljótu bragði. En sálarrann-
sóknamenn telja ekki, að hægt sé
eftir leiðum vísindanna að komast að
niðurstöðu um, hvaða skýringartilgáta
sé líklegust.
Ef hægt er að tala um niðurstöðu
sálarrannsókna í rúmlega 90 ár, þá er
hún sú, að engin ótvíræð sönnun sé
fyrir hendi varðandi tilvist nokkurs
yfirskilvitslegs raunveruleika og óvíst,
hvort rannsóknirnar leiði rök að lík-
unum fyrir þess háttar veruleika. Þessi
niðurstaða er studd athugunum þeirr-
ar greinar sálarfræðinnar, sem kölluð
er para- sálarfræði.
OrðiS para er gríska og merkir: viS hliSina á
eða handan við. Á íslenzku hefur fræðigrein-
in verið nefnd dular-sálfræði (t. d. Schelderup
(1963) s. 142). Sú þýðing finnst mér óhæf, því
að með því heiti er sú forsenda gefin, að við-
fangsefni þessarar greinar sé hið para-normala
(= við hliðina á hinu eðlilega (kannske)
dularfulla). Það væri engin goðgá að gefa sér,
að fyrirbæri eins og fjarhrif og ESP séu nor-
mal fyrirbæri i mannlífinu.
Almennt má segja, að rannsóknir sál-
arrannsóknmanna og parasálfræðinga
gefi ákveðna vísþendingu um það, að
maðurinn sé margslungnari vera en
t. d. atferlisstefna (behaviourism) í sál-
arfræði og félagsfræði, hvað þá held-
149