Kirkjuritið - 01.12.1976, Síða 81

meistaranum útfærslu og nótnaskrift.
I þessu sambandi skal þess getið, að
Lúther lagði til, að guðspjallið væri
sungið í sjöttu tóntegund, vegna þess
að Kristur sé elskulegur herra og ræða
hans Ijúf, en að pistill skyldi sunginn
í áttundu tóntegund, af því að Páll sé
alvarlegur herra. (Æfing með tónlagi
guðspjalls, þar sem rödd Krists kemur
fyrir, er í lok Deutsche Messe). Þegar
söngmeistarinn undraðist, hve vel
Lúther hafði fellt nótur og áherzlur
að textanum, og spurði, hvaðan Lúther
hefði kunnáttu sína í þessum efnum,
hafði Lúther svarað: „Skáldið Virgil-
íus hefur kennt mér það, er hann lag-
ar Ijóð sín og orð svo listilega að sögu-
þræðinum. Þannig á tónlistin að beina
öllum nótum sínum og söng að text-
anum.“ (M. Praetorius, Syntagmatis
Musici, Tomus Primus, Wittenberg
1615, bls. 451 nn, hér eftir W. A. 19,
bls. 50). Eins og kunnugt er, samdi
Lúther bæði sálmalög og sálma. Þann-
'9 samdi hann bæði texta og lag
Deutsche Sanctus í Deutsche Messe.
Deutsche Messe Lúthers var sungin
fyrsta sinni í Wittenberg 20. sd. e. Tr.
eða 29. okt. 1525. Lúther óskaði þess
' Því sambandi, að það eitt, sem væri
frá Guði, mætti lifa. Deutsche Messe
var sungin í Wittenberg jóladag 1525.
Sennilega hefur Nikulaus Hausmann í
^wickau fengið eitt eintak fyrir jól, svo
að hann gæti sungið messuna á þýzku
hjá sér. Fyrsta prentunin hefur varað
fram á árið 1526. En sama ár mun kjör-
ÍUrstinn hafa fyrirskipað þessa guðs-
kjónustu í sínu umdæmi, nema þarsem
9óð skipan var þegar komin.
Hér skal ekki farið nánar út í þær
breytingar, sem verða á guösþjónustu
Lúthers í Deutsche Messe frá Formula
Missae, en þær eru þessar helztar auk
tungu og lags, að Gloria fellur niður,
Kyrie er þrítekið, í stað Graduale er
settur þýzkur sálmur, Credo er sungið
sem sálmur á þýzku. Predikunin hefur
fengið ákveðinn stað næst á eftir. Um-
ritun á Faðir vor og áminning til alt-
arisgesta kemur í stað Prefatía með
undanfarandi víxlsöng, á undan Inn-
setningarorðunum. í stað Sanctus og
Benedictus er kominn Deutsche Sanct-
us (Jes. 6). Aðskilin helgun og útdeil-
ing brauðs og víns, samkvæmt Inn-
setningarorðunum! Draga má þá álykt-
un af þessari einföldun í Deutsche
Messe, að Lúther hefur viljað gera
guðsþjónustuna auðskyldari og auð-
veldari í framkvæmd í hinum ýmsu
söfnuðum. Þegar fram liðu stundir,
urðu vissar breytingar á þessari skip-
an Lúthers hjá samstarfsmönnum hans.
Johannes Bugenhagen tekur upp í
Braunschweiger Kirchenordnung frá
1528 þýzkan sálm í stað Inngöngu-
vers. Þá leggur hann til, að á eftir
Kyrie sé sungin Gloria, þó má sleppa
henni, ef vill. Þá skal á stórhátíðum
syngja Prefatia á latínu með undan-
farandi víxlsöng og eftirfarandi Sanct-
us, sungnum af kór skólapilta. Hvatn-
ing til altarisgesta (Exhortatio) hefur
farið næst á undan Prefatia. Prefatia
og Sanctus má þó stundum falla nið-
ur, þar sem Hvatningin sé hin rétta
Prefatia, þ. e. formáli. Þar sem engir
skólapiItar eru, má Prefatia og Sanct-
us falla niður að staðaldri, hversu mjög
sem Bugenhagen vildi syngja hvort
tveggja. Þegar svo stendur á, kemur
strax eftir Hvatningu Faðir vor og
Innsetningarorðin. Bugenhagen fylgir
319