Jörð - 01.12.1944, Síða 66

ir þykjast jafnnær um forsendur mála, þó lesnar liafi
verið með dómum eða verið birtar í blöðum. Mjög loðir
gamli danski „kansellí“-stíllinn enn við í opinberum
skjölum.
AÞVÍ herrans ári 1941 urðu harðar deilur um mál-
far Halldórs Kiljans Laxness. Sóttu margir að kapp-
anum, en liann að mestu einn til varnar. Halldór Kiljan
er nú víðfrægastur hinna yngri skálda, og fyrirmvnd
margra hinna smærri, enda dáður af allstórum hóp manna,
eldri og yngri. Verður því ekki ritað um horfurnar um
þróun tungunnar, án þess að athuga málfar Kiljans, og
eftirháta hans, að nokkru. Skáldin orka meiru en allir
aðrir um hnignun eða framför tungunnar. Þau geta orð-
ið hinir mestu spellvirkjar, ef þau heita mætti sínum til
niðurrifs — en einnig öllum máttugri, ef þau neyta allra
gáfna sinna lil að auðga málið og fegra, svo sem Snorri
Sturluson og Fjölnismenn.
Hvert er mál Kiljans? Hann er að hefja nýja bókmennta-
stefnu, sem i fljótu bragði virðist ætla að valda alda-
hvörfum, hinum fyrstu eftir daga Fjölnismanna. Boðar
stefna lians nýja málfegrun? Skilar hún málinu hreinna,
auðugra og styrkara?
Við verðum að játa þá sorglegu staðrejmd, að Kiljan
og allir hans eftirbátar rita mál, sem er alll i senn: lengra
og þvælnara, ófegurra, óhreinna og ómstríðara en mál
hinna beztu höfunda á endurreisnartímabili íslenzkunnar
fram að 1920. Hér er að minnstu leyti um gáfnamun að
ræða, heldur stefnumun. Stefna hans er hreinræktuð efnis-
In^ggja. Rökrétt afleiðing hennar er að meta lítils sér-
kenni þjóða, erfðavenjur og þjóðerni, og þjóðtunguna
eigi öðru framar. Erlendir „félagar“ Stalins eru aldrei
þjóðhollir, heldur aðeins stétthollir. Þjóðhollusta er erfða-
syndin sjálf i þeirra augum, frumkvæði flærðar og styrj-
alda. Kiljan dýrkar aldrei fegurð i list sinni, hvorki í efnis-
vali, efnismeðferð eða orðavali. Mál hans er líkt fati, sem
aðeins er gert til skjóls, en ekki hirt um tízku eða útlit.
2fi4 .Trtw*>