Sumargjöf - 01.01.1905, Blaðsíða 13

11
1. Hver einstakur ínaður er liður i verandinni
°g' hann er háður bæði lögum og verum, sem hann
hefir ekkert iflr at segja. Baráttan íirir líflnu kennir
honum því skjótt, að það er lífsnauðsin að vita,
hvernig sambandi hans við umheiminn er varið. En
til þess verður hann að þekkja eðli hlutanna og finna
þau lög, sem ráða í heiminum. Hann verður með
öðrum oi'ðum að fá rökstudda lífsskoðun. Hún verður
i'étt, ef Jionum tekst að flnna eðli allra hluta og gera
þar af réttar áliktanir um samband sitt við umlieim-
iini. En enginn liefir ennþá fundið eðli allra liluta,
og' firir þvi hefir enginn liaft rétta skoðun á verand-
inni, svo menn viti. Ijví að þó að einhver Jiefði
haft hana, þá liefir það orðið af hendingu, og er
enginn fær um að segja að hún sé rétt. Þó að svona
erfitt sé að svara þessari spurningu rétt, þá lilítur
þó hver einasti maður að reina það. En aðferðin
fer að sjálfsögðu eftir gáfum, mentun og reinslu þess,
er ransakar. Þessaii spurning hafa þúshúndruð manna
i'eint að svara og þóst svara, áður en ransóknin
beindist að nokkru leiti i visindaáttina. En þegar
menn fóru fii'st að reina að gera sér rökstudda
skoðun um lieiminn, þá sneru þeir sér first að þessu
viðfangs efninu. Þaö stendur i svo nánu sambandi
við lífsskiJirðin, að það er engin furða, þótt heim-
spekin sneri sér first að því.
Grikkjum fór sem ölluin öðrum að þeir birjuðu
a þessari spurningu. Þjóðtrúin og skáldin (Homer,
Hesiod) svara henni á þá leið, að þeir segja að first
hafi orðið til Ginnungagapið, þá jörðin og undirlieim-
ar og ástin, sem samtengir alt. Þaðan eru svo guðir
i'unnir, en þeir ráða ifir eöli heimsins og rás við-
burðanna. Hér kemur þá fram löngunin að gera sér