Sumargjöf - 01.01.1905, Page 15

13
of skáldskapar lijá þeim. Raunar eru ekki til nema
brot úr ritum þeirra og er þvi óhægt að vita gerla
um kenningar þeirra; en svona mikið íná þó full-
irða. Það var engin von að þeim tækist betur. Því
að reinsla þeirra var lítil og þeir lögðu of mikið
inn í hana. Það kom hér fram. sem ætíð verður,
að maðurinn þarf að reina firir sér og reka sig á
til þess að komast að réttri niðurstöðu. Hann íhugar
ekki að neitt sé athugavert eða varhugavert fir en
hann rekur sig á. Vegur sannsóknarans liggur i
krákustíg milli vonar og vonbrigða.
2. Þess var áður getið að grísku heimspeking-
arnir höfðu litla reinslu eða þekkingu á náttúruvið-
hurðunum firir utan þá. En ekki hefir það hamlað'
þeim minna, að þeir þektu ekki lög og takmörk
hugsunarinnar. Auðvitað hafa þeir hugsað eftir liugs-
unarlögunum, en hættara hefir þeim verið við liugs-
unarvillum, því að þeir hafa ekki verið eins rök-
dæmir1) af því að þeim var ekki ljóst, hvað rök-
semdir þíða. Þess vegna hölðu þeir ekki lieldur
komið auga á, hversu áríðandi það er, að hafa rétta
aðferð við allar ransóknir. Þetta má segja um þá
alla, alt þar til er Zeno frá Elea kemur til sögunnar
á 5. öld f. Kr. Hann er höfundur rökfræðinnar..
Hún er sú fræði sem kennir að samtengja hugtök
svo að ekki verði véfengt. En hugtak er hugmind
(einstök hugsun), þegar innihald hennar er ákveðið'
°g eins, i hvaða sambandi sem hún er.
Ekki verður hugsað rétt, nema sama hugmindin
(hugtakið) sé altaf söm við sjálfa sig, eða samgild
’) Oröið liefir Þorst. ritstjóri Gríslason gert (rökdómur-dómur
bigður á rökum; af þvi rökdæmur (eins og rétt-