Sjómannadagsblaðið - 01.06.1983, Page 77

föstum áætlunarferðum milli Reykjavík-
ur, Leith og Kaupmannahafnar, með
smávægilegum breytingunr.
Gullfoss var þó meira en skip. Hann
var ef til vill fyrst og fremst aleiga. Með
dularfullum hætti urðu allt í einu til pen-
ingar fyrir stóru gufuskipi á Islandi. Er
manni nær að halda að enginn hafi verið
svo fátækurá íslandi. þrátt fyrirallsleysið,
að ekki fyndust fáeinar krónur í Gullfoss,
og Vestur-íslendingar fundu líka til og
lögðu út græna dollara.
Hluthafar í skipinu skiptu þúsundum
og hvar sem það kom. eða lagðist að
bryggju, safnaðist fólk saman til að berja
það augum. Var sagt að margir íslend-
ingar hefðu tárfellt, er þeir sáu skipið í
fyrsta sinn nreð splittflaggið, eða þjóð-
fánann við hún.
Skipið var partur af menningartengsl-
um og nauðsynlegur farkostur. er flutti
vörur og farþega. nauðsynjar og munað.
Valinn maður var í hverju rúmi, og það
var sérstakur metnaður að fá starf á þessu
skipi, eða hafa verið í áhöfn þess, og ara-
grúi sagna eru af listamönnum og öðru
merkisfólki, er fór með Gullfossi. Náms-
menn sigldu með Gullfossi vor og haust.
En þrátt fyrir munað varð Gullfoss aldrei
að fígúruverki, heldur hélt hann áfram að
vera sálarskip sinnar þjóðar.
Ólafur Tómasson, stýrimaður
(1908—1977), sigldi á Gullfossi og I ævi-
sögu sinni, ..Farmaður I friði og stríði“,
sem Jóhannes Helgi skráði. segir hann frá
atviki, sem ef til vill lýsir viðhorfunum vel.
Hann segir:
„Einu sinni vorum við að sigla þræsing
inn Flóann, vorurn djúpt út af Akranesi.
Og þá sjáunt við úr brúnni hvar trillu
flatrekur með einn rnann undan veðrinu.
Við gerum lykkju á leið okkar. siglunt að
trillunni og stöðvum skipið. Við bárum
strax kennsl á manninn, þar var á ferð
Guðmundur Helgastaða. faðir Krist-
manns skálds. Guðmundur var skytta góð
og sjósóknari, sótti oft djúpt á trillu sinni.
Sigurður spurði hvort nokkuð væri að,
bauð aðstoð.
Guðmundur þakkaði gott boð, bað
skipstjóra þá að rétta sér enda og taka
skipið i tog.
Sigurður kvað nú viðurhlutaminna að
setja út bómu og kippa bát og manni upp
á lúgu. Gullfoss gæti þá haldið för sinni
áfrant á fullri ferð, ekki færri en hundrað
farþegar væru unt borð og orðnir nokkuð
óþreyjufullir sumir.
Guðmundi Helgastaða lá hátt róntur
þegar hann afþakkaði, kvaðst þá mundu
bjarga sér sjálfur, ef ekki væri hægt að
draga skip sitt að landi.
Nú hefði margur skipstjórinn —og ekki
þurft skipstjóra á flaggskipi þjóðar til —
Fyrstu gufuskipin í siglingum hingað voru dönsk. Hér sést þróunin í danska gufuskipa-
flotanum. Skipin eru frá SAMEINAÐA, en það skipafélag hélt uppi siglingum til fslands
fram á áttunda áratuginn.
sagt far vel og haldið sínu striki, talið sig
lausan mála. Að minnsta kosti karpað,
reynt að lempa kollega sinn. En ekki Sig-
urður Pétursson. Hann gerði sér lítið fyrir
— fremur en að skilja bátinn eftir i tvísýnu
— og tók skip Guðmundar Helgastaða I
tog og sigldi það sem eftir var leiðarinnar
á lúshægri ferð. Guðmundur sat allan
tímann keikur undir stýri á sínu skipi.“
Með Gullfossi má segja að íslendingar
eignist sinn gufuskipastíl. ef svo má orða
það. Hann dregur dám af danskri hefð.
Þetta er alþjóðlegur siglingastíll, er þró-
aðist á ntörgum öldum. Og sem dærni um
áhrif danskra skipstjórnarmanna og
flotaforingja, þá eru allir sjóherir í heim-
inum grundvallaðir á dönskum reglum og
siðum, en sömu siðir, með litlum frávikum
gilda í sjóherallra landa.
íslendingar nema þó alþjóðlegan sigl-
ingastíl, fremur en danskan. Fyrstu skip-
stjórar okkar á gufuskipum, lærðu í Dan-
mörku. Og Sigurður Pétursson, skipstjóri
á gamla Gullfossi, gekk ríkt eftir vandaðri
sjómennsku og siðum. Því litu rnargir á
það sem skólagöngu, að hafa verið þar í
plássi: sem það reyndar var, því margir af
þekktari farmönnum okkar voru upþaldir
á fyrstu skipum Eimskipafélagsins. Að
þessu búum við enn og erurn heldur ekki
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ 75