Sjómannadagsblaðið - 01.06.1992, Blaðsíða 97

SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
95
Árið 1924 flutti Þórarinn Olgeirs-
son með sinn togara, Belgaum, til
Hafnarfjarðar og það átti eftir að
reynast Hafnfirðingum mikii búbót.
Þórarinn seldi Belgaum og þá kom
Júpiter 1925.
Hafnfirðingar hafa alltaf verið
harðir bæjarstjórnar-úrræðamenn.
Það mun þó hafa verið einkaframtak
á bak við næsta úrræði til atvinnu-
bóta.
Þórarinn Egilsson, sonur Þor-
steins, er sagður hafa fitjað fyrstur
manna uppá því í bæjarstjórn að leita
til útlendinga um útgerðarrekstur í
Hafnarfirði, og kaus bæjarstjórn
nefnd manna í það mál (Einar Þor-
gilsson, Magnús Jónsson, bæjar-
stjóra og Guðmund Helgason, bæj-
argjaldkera) Það mun svo hafa verið
Geir Zoega yngri, sem varð milli-
göngumaðurinn í þessu máli. Hann
þekkti til Englendinga, hafði verið
þar úti við nám og var útgerðarmað-
ur sjálfur. Að undirlagi Geirs kom
fyrirtækið Hellyers Bros Ltd. í Hull
til Hafnarfjarðar 1924 með 6 togara á
vertíð frá Hafnarfirði. Hellyersbræð-
ur, eins og fyrirtækið var jafnan nefnt
keypti svo fiskverkunarstöðina
Svendborg af Landsbankanum.
Samkvæmt landslögum máttu út-
lendingar ekki reka hér fyrirtæki og
hét það svo að Geir Zoéga leigði af
þeim skipin, og var svo fram til 1926
að fyrirtækið fékk leyfi til að hafa
hérlendis rekstur í eigin nafni og
Geir varð þá umboðsmaður þeirra
og framkvæmdastjóri, en með hon-
um eriskur útgerðarstjóri.
Hellyersbræður
Hellyers Bros. Ltd., eða Hellyers-
bræður (Owen og Orlando), eða
aðeins Hellyers, eins og fyrirtækið
var jafnan nefnt, var á sínum tíma
stærst útgerðarfyrirtækja hérlendis,
annað en Kveldúlfur. Hellyers var
fyrirmyndarfyrirtæki í rekstri sínum
hérlendis, enda hafði þetta mikla
Hull-fyrirtæki til þess gild efni að
reka myndarlega. Byggingar fyrir-
tækisins voru fiskverkunar- og fisk-
geymsluhús, voru ekki af vanefnum
gerð, og fiskreita lagði fyrirtækið
stórkostlega. Það var vel liðið af
verkafólki og til þess völdust góðir
skipstjórar. Þeir voru aðeins fyrstu
vertíðina enskir, en síðan allir ís-
lenzkir fiskiskipstjórar, í raun ráð-
andi skipstjórar, en höfðu allir enska
flaggskipstjóra og stýrimenn. Þessir
menn tóku lítið og sumir ekkert þátt í
verkum á veiðum, og skiptu sér held-
ur ekki af siglingu.
Þeir voru harðir og einráðir út-
gerðarmenn, Hellyersbræður. At-
vinnusjónarmiðið hefur eflaust
blundað með þeim en ekki verið ríkj-
andi í rekstrinum. Og það reynist svo
sem oft skammgóður vermir að at-
vinnufyrirtækjum, sem ekki bera sig í
rekstri.
Aflinn hjá Tryggva á Imperíalist
hefur svarað til 3600 tonna uppúr sjó.
Það er mikill vertíðarafli í hamp-
vörpu með 80 feta höfuðlínu og sex
feta lóðréttri opnun. Á það er þó að
líta, að þeir sóttu í golþorskinn á Sel-
vogsbanka á þessum tíma á vetrar-
vertíð.
Hann Snæbjörn
Togarinn Ver var eitt af minnstu
skipunum 314 tonn, en hann er næst-
hæstur með heildarafla og hærri með
afla á úthaldsdag en sjálfur Tryggvi á
Imperíalist, sem var afberandi afla-
sæll á Imperíalist, enda stærsta skip
flotans, og Tryggvi mikill aflamaður.
Á þó er á það að líta að Tryggvi
heldur út framá sumar og afli þá far-
inn að tregast og fiskur að verða lifr-
arlítill. Það ruglar oft í samanburði á
afla fyrrum. hvað úthaldið var mis-
jafnt. Imperíalist er með 22.9 skpd. á
úthaldsdag og 74 lifrarföt, en Ver
26.7 skpd. og 79 lifrarföt.
Þegar maður les fiskveiðiskýrslur,
verður maður alltaf jafn hrifinn af
honum Snæbirni. Hann var alla tíð á
litlu skipi hann Snæbjörn, þar til
hann aldraður fékk nýsköpunartog-
arann Hvalfellið. Hann fékk
Tryggva gamla 328 tonna næst á eftir
Ver og var með hann í 15 ár. Hann lét
alla tíð lítið yfir sér, hann Snæbjörn
og maður verður eiginlega ekki var
við hann fyrr en maður fer að lesa
fiskveiðiskýrslur áranna. Þá er hann
alltaf á næsta leyti, á sínu litla skipi á
þorskveiðum við aflakóngana hvern
af öðrum, Guðmund Jónsson á
Skallagrími, Guðmund Markússon á
Hannesi ráðherra, Tryggva á Imper-
íalist, Sigurjón á Garðari, og síðan
Vilhjálmi á Venusi, Bjarna á Júpiter,
og á síldveiðunum mátaði hann þá
alla, og þar hafði hann þó við að
keppa menn eins og Sigurjón á Garð-
ari og Halldór á Gulltopp, en allir
þessir kóngar voru á miklu stærri
skipum.
Snæbjörn var 34 ára skipstjóri og
var jafn fiskinn síðasta árið 1958, sem
hið fyrsta 1924. Þá var hann og far-
sæll með skip sem og einstaklega
mannasæll.
Saltfisklíf og saltfiskdauði
Afli togaranna var á þeim árum
gefinn upp í tölu lifrarfata. Skips-
höfnin átti hluti í lifrinni og þess
vegna þurfti að hafa reiður góðar á
lifraraflanum (ætli Hellyer hafi ekki
orðið fyrstur hérlendis til að vigta
uppúr togurum) en yfirleitt var tog-
arafiskur vigtaður úr stæðum í landi
4-6 vikna staðinn, oftast 5 vikna
staðinn, en lifrarfatafjöldinn þótti
segja nóg um aflann og lifrarfötin
varð að telja strax eftir veiðiferð.
Vigtarþunginn var fyrir skýrslur síð-
ar. Það lætur nærri að breyta lifrar-
tunnutölum með 3.2 til að fá út
skippundatölu; það var um það bil
tunna úr rúmum þrem skippundum,
þegar til ársafla er litið. Hinsvegar
töluðu menn um tunnu úr tonni af
stórum vertíðarfiski (ufsa eða
þorski). Hásetar höfðu enga hug-
mynd um hvað skip þeirra hafði aflað
að þunga, aðeins lifrartunnufjölda.
Fiskurinn var náttúrlega lifraðri á
vetrarvertíðinni, en þegar kom fram
á sumar, og þá gátu þeir, sem héldu
lengi til framá sumarið komið verr út
með lifrarafla á úthaldsdag, en hinir
sem voru á salti aðeins vetrarvertíð-
ina. Þá gat og lifraraflinn farið nokk-
uð eftir því, hvaða mið skipstjórarnir
stunduðu mest, hann var lifraðri
Hraunafiskurinn á Selvogsbanka en
fiskur á Halanum.
Meðan fiskur var talinn, þá leiddi
það til þess að margir skipstjórar
sóttu meira en góðu hófi gegndi í
smáfisk til að fá hæsta fiskatöluna.