Sjómannadagsblaðið - 01.06.1992, Blaðsíða 93

SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
91
ÓVINURINN í FLÓANUM BREYTTI
GANGI SÖGUNNAR
Of löng saga til að rekja er
baráttusagan við ensku tog-
arana í Faxaflóa. Sú sókn
kom náttúrlega óskaplega illa við
árabátasóknina frá veiðistöðvunum
við Flóann, en eitt gott hlauzt þó af
henni. Flinum hatrömmu netadeil-
um lauk við Flóann. Netadeilur
höfðu staðið hatrammar allt frá því
að sókn á sexæringum og áttæringum
tók að aukast við Flóann og það urðu
þá Keflvíkingar, Leirumenn, Garð-
hverfingar, Seltirningar og Alftnes-
ingar, sem urðu illa fyrir banninu frá
1782, sem sífellt hafði verið við lýði
en í henni fólgst að ekki mátti leggja
net, djúpt undan ströndinni og
hindra með því að fiskur gengi inn á
grunnmið Hafnfirðinga, Voga- og
Strandamanna og Njarðvíkinga.
Fetta bann við lögnum í Út-Flóann
olli mikilli óánægju þeirra, sem sóttu
á útmiðin. Línan úr Hólmsbergi í
Keilisnes var markalínan og sam-
kvæmt samþykktum frá 1874 mátti
ekki leggja net utan þessarar línu
fyrir 14. marz, en þegar með næstu
samþykkt var miðað við 7. apríl, þá
fór að sjóða á útnesjamönnum og
einnig þeim innnesjamönnunum,
Seltirningum og Álftnesingum, sem
sóttu á útmið á sexæringum og áttær-
ingum.
Einnig hafði verið reynt að banna
lóðanotkun frá haustnóttum til loka
vetrarvertíðar, en ekki tekizt. Það
sauð uppúr 1886, þegar fiskur gekk
mjög snemma í marz, en netalagnir
bannaðar sem að ofan segir fyrir 7.
apríl. Það hófststyrjöld. Brotamenn-
irnir voru nú engir aukvisar, efldustu
formenn Seltirninga, Álftnesinga, og
Reykvíkinga. Seltirningar og Vest-
urbæingar í Reykjavík, sem fyrr er
sagt frá voru orðnir mestir bógar í
árabátaútgerð síðast á áraskipatím-
anum. Þeir létu heldur tugtúsa sig
formennirnir en greiða sekt fyrir brot
sín, og héldu veizlur stórar í Steinin-
um, en gáfu stúlku, sem misst hafði
handlegg, andvirði sektarinnar.
Ekki tókst þeim samt að brjóta upp
bannið, en það gerðu afturámóti er-
lendu togararnir, þegar þeir komu til
veiða í Bugtinni. Friður tókst með
Suðurnesjamönnum öllum. Þessir
aðilar sameinuðust sem einn maður
gegn þessum óvænta og stórhættu-
lega óvini, sem vissulega myndi
leggja árabátaútveginn í rúst, ef ekk-
ert yrði að gert. Það gekk ekkert að
stugga við togurunum og margir ára-
bótamenn tóku að stunda með góð-
um árangri svonefnda „tröllaróðra“,
(uppnefnið leitt af enska orðinu
trawler og togararnir kallaðir
,,tröll“.)
Englendingar á fyrstu togurunum
hirtu lítið sem ekkert af þorski, sóttu
í kolann.
Þetta voru lítil skip, 150 tonn eða
svo flest, þurftu mikinn kolaforða,
sem var plássfrekur og skipin höfðu
ekki pláss í lestunum fyrir þorsk.
íslendingar sóttu þennan tröllafisk
á árabátum sínum og fengu sumt af
honum í fyrstu fyrir ekki neitt, en
nokkuð greiddu þeir með brennivíni
og prjónlesi.
Ekki voru allir sáttir við þennan
gang mála. Kútteraútgerðin, sem
hófst í sama mund, 1897, var að
nokkru sprottin af því að menn sáu
framá aldauða árabátaútgerðar við
Flóann, sem varð þó ekki af völdum
togaranna, það urðu vélbátarnir,
sem gengu af henni dauðri seinna.
En jafnt og allt þetta gerðist kom
greinin í Þjóðólfi 16. júní 1896:
— Botnvörpuveiðar — þar var
spurt: — Því veiðum við ekki sjálfir í
botnvörpu? — Sá, sem ritaði var
Einar Benediktsson, sá hinn sami og
hafði ort 1891, hvatningarljóðið til
stórfelldari þilskipaútgerðar.
Þú býrð við lagarbandið
bjargarlaus við frægu fiskimiðin,
fangasmár, þótt komizt verði á
miðin,
en gefur eigi
á góðum degi
gjálpi sær við sand.
Vissirðu hvað Frakkinn fékk til
hlutar?
Fleytan er of smá, sá grái er utar.
Hve skal lengi
dorga drengir
dáðlaus upp við sand?
Hann sá nú þessi maður að seglið
var orðið úrelt, vélaraflið var fram-
tíðin. Árabáturinn hafði ekki komizt
á sjó, ef brimaði við sandinn, segl-
skipið komst ekki úr höfn nema hafa
til þess byr.
Cootútgerðin
Mikið hefur verið sagt frá þessari
fyrstu togaraútgerð okkar íslendinga
og vísast um hana til Sögu Einars
Þorgilssonar, og hér rakin stuttlega
forsagan að útgerð þessa fyrsta ís-
lenzka togara frá Hafnarfirði.
Eins og oftari munaði litlu að með
kaupunum á Coot næðu Hafnfirð-
ingar að taka foryztu af Reykjavík í
útgerð, en einnig eins og jafnan fyrr
naut Reykjavík yfirburða á öðrum
sviðum, sem aðalverzlunarstaður,
aðsetur banka og stjórnvalda og pen-
ingamanna.
Nokkrar sögulegar tilraunir höfðu
verið gerðar um aldamótin af útlend-
ingum og íslendingum í félagi til tog-
araútgerðar, en allar mistekizt náði
engin nema rétt árinu. (Pike Ward,
Vídalín, Breiðfjörð, Garðarsfélagið,
Islands-Handel og Fiskeri-Komp-
agni).
Þá varð það að nokkrir íslendingar
stofna með sér félag haustið 1904 í
Reykjavík til togarakaupa. Vélaöld