Sjómannadagsblaðið - 01.06.1992, Blaðsíða 72

70
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
Fjagramannafar og sexæringur. Einsmannsfar var kölluð kæna til aðgreiningar frá
bátum. Einsmannsförin hafa verið af ýmissi gerð eftir efnum og ástæðum, sennilega
mest flatbyttnur, en árabátslag var á tveggjamannaförum (skektum) og svo var um
fjagramannaförin, sem mest voru notuð fram um 1840. Sexæringar voru kallaðir skip
fyrir vestan en áttæringar fyrir sunnan. Gangspilin komu ekki fyrr en í lok 19du aldar.
Skrínan er beituskrína og kúturinn drykkjarkútur (sýra).
Sóknin var meiri í nærliggjandi
byggðum, sem heyrðu undir Hafnar-
fjarðarverzlun.
Árið 1780 voru gerðir út frá Vatns-
leysuströnd af heimamönnum 121
bátar, eingöngu 2ja mannaför. Á
þeim flota reru 100 heimamenn, 78
Austanmnenn (úr Árness-Rangár-
valla- og Skaftafellssýslu) 55 Sunn-
lendingar (úr Kjósar- og Borgar-
fjarðarsýslu) og 10 Norðlendingar.
Auk þessa voru aðkomubátar: 1 fer-
æringur og 63 2ja mannaför og á
þeim réru 4 heimamenn, 34 Austan-
menn, 82 Sunnlendingar og 10 Norð-
lendingar.
Ibúar í Kálfatjarnarsókn voru alls
362 og af þeim stunduðu 104 sjóinn
og á útgerð heimamanna róa 143 að-
komumenn, en á aðkomubátum 126
sjómenn. Sjómenn á vetrarvertíð
þetta ár voru frá Vatnsleysuströnd
og Vogum hafa þá alls verið 169 og
fiskimannslífið mikið, þótt skipa-
kostur væri ekki veglegur.
Og frá Álftanesinu eða úr Bessa-
staðasókn var mikil sókn, og þaðan
sótt á 4ja og 2ja mannaförum og mest
þeim síðartöldu.
Allar þessar veiðistöðvar lögðu
upp fisk sinn hjá Hafnarfjarðarkaup-
mönnum. Og kaupmenn sendu
kaupför sín, sem komu upp á vorin
með varning, á veiðar meðan þau
biðu eftir að lesta afurðirnar að
hausti.
Að langmestum hluta var fiskur-
inn af húkkortunum og jögtunum
verkaðar í landi í Hafnarfirði, en svo
er að skilja að nokkuð væri um það
að skipin sigldu beint á markað með
tunnusaltaðan fisk. Um 86% var
verkað í skreið, 8% klippfiskur, salt-
fiskur þurrkaður með sama hætti og
skreið, og 6% tunnusaltaður fiskur.
Skipshafnirnar fermdu og affermdu
húkkorturnar og jagtirnar, en vinn-
una í landi hafa Hafnfirðingar og
nærsveitamenn annazt.
Á árunum 1774-83 var heildarút-
flutningur fisks í Hafnarfjarðarhöfn
9657 skpd. eða 1545 tonn, en fiskút-
flutningur landsins alls þessi sömu ár
tæp 15000 tonn og Hafnarfjarðarhöfn
því með 9-10 hluta fiskútflutnings
landsmanna þennan áratug og því
með fyllsta rétti sögð mesta fiskihöfn
landsins.
Sóknin á Vatnsleysuströndinni er
dæmigerð fyrir það hvernig sóknin
dróst saman eftir að Englendingar og
Þjóðverjar höfðu stundað hér fisk-
kaup og eigin útgerð á 15du og 16du
öld og gefið hátt verð fyrir fisk.
Við siðaskiptin 1550 sló konungur
eign sinni á eigur klaustranna. Við-
eyjarklaustur hafði þá átt og gert út á
Vatnsleysuströnd: 1 tólfæring, 7 átt-
æringa, 2 fjagra mannaför, 5 þriggja
mannaför og 1 ferju.
Þennan flota eða álíka hefir
klaustrið gert út á „ensku öldinni“ og
áfram á 16du öldinni, sem einnig var
góð öld í fiskveiðum áður en ofan-
nefndum þjóðum var meinaður allur
kaupskapur og sjóróðrar hér við land
og kóngurinn til dæmis gerði alla út-
róðrarbáta Þjóðverja upptæka, sem
fyrr er sagt frá.
Fyrir landi voru sem sagt á 15du og
16du öld tólfæringar, teinæringar,
áttæringar og sexæringar. Þessi floti
var sem sé allur horfinn þegar kemur
Vélbátur af fyrstu gerð, eftir að farið var að dekka þá. Þeir voru allir skarsúðaðir.
Engar myndir eru til af vélbátum þeim, sem Norðmennirnir reru frá Hafnarfirði eftir
aldamótin, en trúlega hafa þeir verið áþekkir þessum báti. Dönsku bátarnir fyrstu, sem
hingað komu voru skarsúðaðir, og þeir alfyrstu opnir bátar, enda voru fyrstu vélarnar
hérlendis settar í sexæringa vestra.