Sjómannadagsblaðið - 01.06.1992, Blaðsíða 81

SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
79
rekstri sínum, en hafi tekizt að rétta
hann af og dáið auðugur maður 1864.
Knudtzon lagði náttúrlega mikla
áherslu á fiskveiðar og er talið að
hann hafi haft sjö jagtir fyrir landi í
Hafnarfirði.
Knudtzonsverzlun í Hafnarfirði
var ein af stærstu verzlunum landsins
um miðbik aldarinnar og samt þrífast
með henni í Firðinum fjórar til sjö
verzlanir aðrar og sumar all-stórar,
svo sem Linnest-verzlun. „Enginn,
sem býr í þessum höndlunarstað hef-
ur grasnyt. Tómthúsum fjölgar og
nöfnin breytast þegar nýir íbúar
koma“, segir séra Árni. Hér mun lík-
lega átt við Akurgerðisland, þar sem
verzlunarhúsin stóðu, og 20 tómt-
hús, og margar fjölskyldur í sumum.
Þarna var öll byggðin að heita mátti.
Þetta þurrabúðarfólk, sem var að
setjast að í Firðinum á dögum séra
Árna, var ekki að flýja undan jarð-
eldum eða harðærum til sveita, held-
ur fluttist það til Fjarðarins af því að
þarna var líflegra um þessar mundir
en í öðrum verzlunarstöðum á ís-
landi. Með konungsútgerðinni hefur
bannið við því að kaupmenn mættu
ekki gera út báta til veiða verið orðið
laust í reipunum.
Skip sín notaði Knudtzon bæði til
veiða og flutninga. í Danmörku naut
Knudtzon jafnan mikils álits, var um
skeið bæjarfulltrúi í Kaupmanna-
höfn og sat á fulltrúaþingi í Hróar-
skeldu 1835-40.
Það fer náttúrlega ekki á milli
mála af þessum æviferli að dæma, að
Knudtzon hefir verið hinn mesti
skörungur til athafna, en harðdrægur
þótti hann, sem að líkum lætur, og af
þvf hafi hann verið heldur óvinsæll
kaupmaður, en vinsælli mun hafa
verið sonur hans Nicolai Henrik
Knudtzon, sem tók við verzlunar-
rekstrinum að föður sínum látnum.
Hann var duglegur sem faðir hans.
Þá var hann og heppinn með verzlun-
arstjóra, þar sem var Christian Ziem-
sen, sem varð vinsæll maður og ís-
lendingum velviljaður, breytti til
dæmis þeirra vegna að rita viðskipt-
areikninga á dönsku. Annar verzlun-
arstjóri Knudtzons yngra var Gunn-
laugur Briem, vinsæll maður.
Knudtzon yngri stofnaði 1875
brauðgerðarhús í félagi við C.E.D.
Proppé, og með Proppé bakara-
meistara bættist Hafnfirðingum góð-
ur bakari.
Þótt Knudtzonsfeðgar væru mestir
driftarmenn í Hafnarfirði nær allan
þann tíma, sem þeir ráku verzlun,
urðu þeir aldrei einráðir í verzlun
eða útgerð, þótt stundum hafi sýnst
svo að þeir stefndu að því, en í annan
tíma var það og reyndar alla tíð að
þeir leigðu öðrum kaupmönnum lóð-
ir undir verzlunarhús í Akurgerðis-
landi. Fastar verzlanir voru 4-7 allan
síðari hluta 19du aldarinnar í Hafnar-
firði, og sumar þeirra geta varla hafa
staðið nema rétt undir nafni. Þessi
verzlunarfjöldi sýnirþó hversu mikill
verzlunarstaður Hafnarfjörður var á
þessum tíma.
Þorsteins þáttur Egilssonar
Þegar kemur framá síðari hluta
19.du aldar fara íslendingar að taka
upp merki Bjarna Sívertsen í útgerð-
armálum, og þá fyrstan að nefna til
sögunnar Þorstein Egilsson. Eins og
margir hans kyns manna var hann
ekki við eina fjölina felldur. Hann er
líklega eini útgerðarmaðurinn og
kaupmaðurinn í Hafnarfirði, sem
hefur samið leikrit og stjórnað þeim
á sviði, og ort ljóð og verið guðfræð-
ingur.
Þorsteinn var sem sé guðfræðingur
að mennt, sonur hjónanna Svein-
bjarnar rektors Egilssonar og Helgu
Benediktsdóttur Gröndal yfirdóm-
ara, og er óþarft að segja frekari deili
á kyninu.
Ekki snéri Þorsteinn sér að prest-
störfum, þegar hann lauk presta-
skólanáminu, heldur réðst heimilis-
kennari hjá verzlunarstjóra við
Knudtzenverzlun jafnt og hann var
skrifari hjá sýslumanni. Hann fékk
tvívegis veitingu fyrir brauðum, en
þáði hvorugt, heldur snéri sér að
verzlunarstörfum.
Árið 1869 fluttist Þorsteinn til
Hafnarfjarðar og settist að í húsi
Matthíasar J. Matthisen, kaup-
manns, sem hann hafði reist á Ham-
arskotsmöl fyrstur manna á því verzl-
unarsvæði 1841.
Þarna hóf svo Þorsteinn verzlun
sína. Hann komst í samband við
Norsk-íslenzka Verzlunarfélagið,
sem sjálfur Jón Sigurðsson hafði átt
aðild að í félagi við norska íslands-
vini. Þorsteinn brá sér til Björgvinj-
ar, og hafði þá orðið að fá lánað fyrir
farinu, ekki var auður í garði hjá
kaupmanninum, og hann kom upp
aftur sem verzlunarstjóri hins ný-
stofnaða félags í Reykjavík. Hann
kom á skonnortu hlaðinni vörum
sem sigldi eftir skamma dvöl út aftur
og einnig hlaðin vörum og sigldi þá
úr fiskhöfninni Hafnarfirði. Segir nú
ekki af þessu félagi annað, en það
reisti sér hurðarás um öxl með kaup-
um á gufuskipi, og ýms dýr mistök
urðu í rekstri skipsins og félagið lagði
upp laupana 1873. Þá réðst Þorsteinn
hið sama ár til verzlunarfélags Álfta-
ness og Vatnsleysustrandarhrepps.
Það félag hætti eftir aflaleysisárið
1776, en svo segir um fiskárferðið
það ár:
„Aflabrögð voru á þessu ári víðast
fremur góð, nema við Faxaflóa brást
fiskafli því nær algjörlega á öllum
vertíðum“. Og nokkru síðar segir:
„Vegna aflaleysis voru bjargræðis-
vandræði nokkur við Faxaflóa og
Vestmannaeyjar“.
Þegar Verzlunarfélag Álftaness-
hrepps og Vatnsleysustrandarhrepps
leið undir lok 1776 snéri Þorsteinn
sér að eigin verzlun og útgerð. Sem
verzlunarstjóri hafði hann rekið út-
gerð og kom því ekki af fjöllum, og
„hann varð fyrsti íslendingurinn eftir
Bjarna Sívertsen, sem gerðist kaup-
maður í Hafnarfirði í stórum stíl“,
segir í sögu Hafnarfjarðar hinni fyrri.
Þótt Þorsteinn hafi áður fengist við
útgerð er hans fyrst getið við kaupin
á skonnortunni „Dagmar“. Það skip
hafði komið upp með vörur til Þor-
steins og honum litizt vel á skipið og í
félagi við Þorstein um kaup réðust
Jóhann Ólsen, bæjarfulltrúi í
Reykjavík, Páll Jóhannesson, verzl-
unarmaður í Hafnarfirði, Kristján
Mathiesen, bóndi á Hliði, og Þórar-
inn prófastur í Görðum.
Dagmar var gerð út frá Hafnar-
firði á veiðar og flutninga þar til skip-
ið strandaði í Grundarfirði og varð
þar til. Þorsteinn keypti þá lítinn