Eimreiðin - 01.10.1931, Blaðsíða 35

EIMREIÐIN
UM BYGGINGU STjARNANNA
347
hvaða þrýsting breytingin fer fram. Hinsvegar er vitað á hvaða
flokks stjörnum hvert efni tekur breytingu, og má þá af ofan-
Sreindu finna þrýstinginn á yfirborði þeirra. Af þrýstingnum og
hitanum finst tala loftagnanna í rúmeiningu, eða þéttleiki efnisins.
A þenna og annan hátt hafa menn fundið, að þéttleiki
sharnanna er mjög miklu breytilegri en hiti þeirra. í sumum
er efnið 1000 sinnum léftara í sér en andrúmsloft, í öðrum
er það 50000 sinnum þyngra í sér en vatn. Þyngstu efni á
l°rðunni eru gull og platína, og eru um 20 sinnum þyngri í
Ser en vatn. Ekki eru það nein ný efni, er gera stjörnurnar
Syona þungar í sér, heldur eru það hin venjulegu efni í alveg
ebekkjanlegu ástandi. Það eitt er hægt að vita, að hér er um
fralfhrundar rústir frumefnanna að ræða. Hiti og þéttleiki
sI)arnanna, tengt hvort öðru á reglubundinn hátt.
Með tilliti til þess, að þungi stjarnanna er ekki nærri eins
reYtilegur og þéttleiki þeirra (þyngsta þekt stjarna er 136
S'nnum þyngri
en sólin, en það er undantekning; flestar stjörnur
'Sgia á millibilinu: helmingur sólarþungans til 10 sólarþungar)
enist maður að þeirri niðurstöðu, að stærðir stjarnanna muni
reVtast nokkurn veginn reglulega frá flokki til flokks. Enn
er bess að gæta, að heildarorkan, sem stjarnan geislar út frá
®er á timaeiningu, ljósmagnið, er viss eiginleiki hennar og
reVtist einnig reglulega gegnum stjörnuflokkana tólf.
Röðum stjörnunum eftir stærð þeirra og athugum hvaða
reVtmgum hinir eiginleikarnir taka frá stærstu til minstu
etjarna. Hitinn vex frá 3000° upp í hér um bil 20000°, minkar
a aflur ofan í 3000°. Eflaust hrapar hitinn lengra, en um
Pað verður ekki vitað, því stjörnurnar hætta að sjást. Ljós-
nia9nið minkar stöðugt, og sama gerir þunginn. Þéttleikinn
Vex frá þeim neðri takmörkum, sem að ofan eru nefnd, og
^erður eðlisþunginn 5—6 sinnum vatnsins. Hinn feikna eðlis-
nngi, er að ofan getur, tilheyrir ekki þessari reglubundnu
og skal síðar á það minst.
MÖrnur í þeim hluta raðarinnar, þar sem hitinn vex, eru
a aðar risastjörnur, eða til styttingar risar, hinn hlulinn saman-
endur af dvergstjörnum eða dvergum. Hefur nú þessi reglu-
ndna rás eiginleikanna frá risum til dverga nokkra dýpri
erkingu? Hugsum okkur hliðstætt dæmi: