Eimreiðin - 01.10.1947, Síða 44

268
GIRNDARAUGA Á SVALBARÐA
EIMREXÐIN
inn fór aftur, án þess að setja upp bækistöð, en norskir hermenn
voru á Spitzbergen til ófriðarloka.
KRÖFUR RCSSA.
Það væri rangt að segja, að óskir Rússa um herstöðvar á Sval-
barða væru mótleikur gegn óskum Bandaríkjamanna um her-
stöðvar á Islandi, Grænlandi, Canada og víðar. Það eru nefnilega
þrjú ár síðan Rússar fitjuðu upp á þessu við Norðmenn, þó að
það yrði ekki almenningi kunnugt fyrr en meira en tveim árum
síðar. Þá var stríðinu enn ekki lokið, og allt í sátt og samlyndi
milli Rússa og vesturveldanna.
En svo bar við, að í nóvember 1944 fór Trygve Lie, þáverandi
utanríkisráðberra Norðmanna og núverandi ritari UNO, til
Moskva og átti tal við Molotov. Svalbarða bar þá á góma, og
Molotov fór ekki didt með, að Rússar væru óánægðir með samn-
inginn frá 9. febrúar 1920 — hann liefði verið gerður að Rússum
fornspurðum og réttur þeirra að engu hafður. Næstu mánuði
fóru fram bréfaskipti um málið, og í apríl 1945 liafði norska
stjórnin gert uppkast að yfirlýsingu, sem Rússar og Norðmenn
skyldu gefa sameiginlega. Þá var Hitlerveldið í andarslitrunum
og um margt að hugsa, svo að. þetta uppkast var lagt á hilluna.
Síðan var málinu ekki lireyft þangað til í nóvember 1946, er
þeir hittust á UNO-fundinum í New Ýork, Molotov og Halvard
Lange, sem varð utanríkisráðherra Noregs eftir Trygve Lie. Þeir
áttu tal saman um málið, og skýrði Lange síðan utanríkismála-
nefndinni og Stórþinginu frá því, sem þeim hafði farið á miHi
og hvað það væri, sem Rússar óskuöu. Það var þetta:
Parísarsamþykktin frá 1920 skyldi felld úr gildi, vegna þe8S
að hún liefði verið gerð á þeim tíma, er RÚ6sar voru þess ekki
um komnir að láta til sín taka um utanríkismál. Sömuleiði®
vegna þess, að Italir og Japanar væru aðilar að samþykktinnn
Rússum væri ekki áliugamál að auka kolavinnsluna á Spltz'
bergen, því að þeir hefðu nægar námur heima fyrir, m. a> 1
Petsjoradalnum, austan við Hvítahaf. Molotov lagði álierzlu á, a^
Norðmenn skyldu einskis í missa fjárhagslega við væntanleg3
breytingu. Það, sem Rússa varðaði mestu, væri hernaðarlega
Spitzbergen í væntanlegri styrjöld, sem yrði háð yfir Norður-t8
hafinu. Þess vegna var 9. grein Parísarsamþykktarinnar, um a®