Eimreiðin - 01.07.1954, Page 28

180
ISLENZKAR Nl'JTlMABÖKMENNTIR
eimreiðin
þjóðlífslýsingu og hans merkilega héraðshók. Brimar við Böl-
klett nefnist fyrsta skáldsaga Vilhjálms S. Vilhjálmssonar, seni
út kom 1945, og er upphaf sagnabálks, er fjallar um félags-
samtök og framtak í sunnlenzku þorpi. Eru sögur þessar ljós-
lifandi. Jón Björnsson (yngri) hóf að rita skáldsögur á dönsku,
en gaf ekki út bók á islenzku fyrr en 1946, Heiður ættarinnar.
Síðan hafa birzt eftir Jón allmargar sögulegar skáldsögur, sem
notið hafa almennrar hylli, enda er hann gæddur mikilli frá-
sagnargleði. Meðal skáldsagna hans eru Jón Gerreksson og Val-
týr á grœnni treyju, sem höfundur breytti í leikrit, er sýnt
var í Þjóðleikhúsinu. Fáir höfundar síðari tíma hafa notið slíkra
vinsælda fyrir sögur sínar sem Guðrún frá Lundi, er gaf út
fyrsta bindi Dalalífs 1946, en síðan hvert af öðru, unz komin
voru fimm bindi, enda hefur sagan að geyma skýrar persónu-
og þjóðlífslýsingar, þó að máli og stíl sé áfátt. Enn kvað sér
hljóðs 1936 Elías Mar. Kom þá út skáldsaga hans Eftir örstuttan
leik. 1 kjölfar hennar hafa siglt fleiri sögur eftir þann höfund,
og finnst þeim, er þetta ritar, Vögguvísa, nútímasaga um nætur-
líf o. fl. í Reykjavík, heilsteyptust þess, er enn hefur sézt frá
Elíasi. Nokkra sérstöðu meðal skáldsagna síðustu ára hafa tJt-
nesjamenn eftir séra Jón Thorarensen (1949). Ber sú saga dul-
magnaðan þjóðsagnablæ, enda fjallar hún um liðinn tíma. Frá
sama ári og tJtnesjamenn er Haninn galar þrisvar, fyrsta skáld-
saga Agnars Þórðarsonar, af allmikilli kunnáttu gerð, greinir
meðal annars frá léttúð og óreglu Reykjavíkurlífsins fyrir siðasta
stríð. Virðist höfundur þekkja það vel. Árið 1950 kom út eftir-
tektarverð barnasaga eftir Guðmund L. Friðfinnsson, Bjössi a
TréstöSum. Sameinar höfundur þar fjöruga, kjarngóða frásögn
og fróðlega þjóðlífslýsingu á liðnum tíma. Frá hendi sama höf-
undar kom skáldsaga fyrir fullorðna, Máttur lífs og moldar,
þrem árum síðar. Ber hún nafn með rentu. Af skáldsögum
nýrra höfunda eftir 1950 er mér langminnisstæðust Sagan af
Sólrúnu eftir Dagbjörtu Dagsdóttur (1953). Þó að gallar séu a
byggingu þeirrar sögu, eru kostirnir svo yfirgnæfandi, að megin-
efni sögunnar verður ógleymanlegt sökum lífsgildis þess.
Þetta yfirlit um höfunda, sem komið hafa fram á sjónarsviðið
eftir 1930 og verk þeirra, verður að nægja. Mörgum hefur orðið
að sleppa, annaðhvort af því, að þeim hefur ekki tekizt að leggj3