Eimreiðin - 01.07.1954, Blaðsíða 87

EIMREIÐIN
RITSJÁ
239
Ég er nú aðeins kominn aftur á
Ms. 60 í þessu riti, en einmitt á þess-
um fyrstu 60 síðum eru hugleiðingar
°g skýringar höf. um eðli og uppruna
myndhverfra orðtaka, sem rit þetta
er einskorðað við. Þessu efni er skipt
1 þrjá kafla, en í 4. kafla eru tökuorð,
sem allmörg eru i málinu, og skýrir
höf. 65 þeirra. Siðan eru ísl. orðtök
flokkuð, og loks kemur orðtaka-skrá,
sem er meginhluti bókarinnar eða
meira en % hlutar. I skrá þessari
er hvert orðtak fyrir sig skýrt líkt og
i orðabókum.
Ég gat um i upphafi máls míns,
að höf. hefði valið sér of stórt efni
til þess að rita um það doktorsritgerð,
þar sem gera verður þær kröfur, að
efnið sé krufið til mergjar og engu
sé sleppt, er mikilsvert sé, vitnað sé
í öll þau rit og ritgerðir, er snerta
viðfangsefnið og yfirleitt sé reynt að
t»ma viðfangsefnið. Það er langt frá
bvi, að þetta hafi tekizt, enda hefði
bað verið ofvaxið hverjum manni,
nema um margra ára rannsókn hefði
verið að ræða. Þótt ég hafi gert all-
niargar athugasemdir við rit betta,
get ég sagt um sumar þeirra, að þær
séu ekki vafalausar, en benda hef ég
viljað á fleiri möguleika til skýringar.
Hins er mér skylt og ljúft að geta,
að ég tel rit þetta mikinn feng fyrir
islenzk fræði. Hér er i fyrsta sinni i
samfelldu máli reynt að skýra og skil-
greina mjög merkilegt efni, sem rekja
niá aftur í germanska forneskju, en
hefur þróazt og fengið sinn sérstaka
svip í íslenzku umhverfi og við ís-
lenzkar aðstæður. Vér gætum hugsað
oss, að vér ættum samanburðarorða-
bók, þar sem skrásett væru til dæmis
1000 orðtök í hverju hinna ger-
ntönsku mála. Samanburður þeirra
nivndi þá greinilega sýna, hver væru
sérkenni islenzkra orðtaka í saman-
burði við til dæmis orðtök Dana, Svia,
Norðmanna, Þjóðverja og Breta. Vér
gætum ennfremur hugsað oss svipað-
an samanburð við orðtök annarra
indógermanskra þjóða og vér gætum
hugsað oss slikan samanburð við orð-
tök t. d. Kínverja, Araba, Tyrkja,
Grænlendinga eða annarra þjóða.
Einangrunarstefna hefur einnig ríkt
á sviði málvísinda fram til siðustu
tima að því leyti, að fæstir málfræð-
ingar hafa farið út fyrir sitt eigið
svið, indógermanskir málfræðingar
haldið sér innan takmarka indóger-
manskra mála, semitískir málfræð-
ingar innan takmarka semitískra mála
o. s. frv., en á þessu mun breyting
verða, er timar líða, og málfræðin
sem vísindagrein hefur tekið meiri
framförum og komizt á hærra stig.
Alexander Jóhannesson.
Björn J. Blöndal: VINAFUNDIR.
Rvík 1953 (Hlaðbúð).
Rabb um fugla og fleiri dýr nefnir
höfundur þessa bók. Hann kveðst í
æsku hafa borið þá von í brjósti, að
verða náttúrufræðingur. „Lærður"
náttúrufræðingur hefur hann víst
ekki orðið, en náttúrufræðingur er
hann samt og það af beztu tegund.
Hann hefur alla ævi athugað hina
lifandi náttúru grandgæfilega af
miklum kærleika og kostgæfni — og
orðið margs vís. Bókin er um þessar
athuganir, eftirtektarverð bók og
margt á henni að græða fyrir unga
og gamla.
Björn Blöndal er prýðilega vel rit-
fær maður, eins og allir þeir vita,
er lásu fyrri bók hans, — sem að
vísu tekur þessari fram að mörgu
leyti. Hann ber rikan kærleika í
brjósti til alls lífs og hefur næman