Eimreiðin - 01.01.1957, Blaðsíða 88

72
EIMREIÐIN
valinn litlu fyrr. Engum getur dott-
ið í hug, að veljendur hafi ekki
talið Gest þess verðan að vera með,
en hann segir sitt síðasta orð ein-
um áratug fyrir aldamótin, og þar
skilur milli hans og E. H. Kvarans.
Einfaldlega og aðeins vegna þess,
að sjaldgæft ártal með tveimur núll-
um kemur upp í milli, verður þarna
aðskilnaður höfunda, sem flestum
hlýtur að þykja óeðlilegur og á sér
ekki stoð í neinum merkjalínum,
er aðgreini stefnur eða tímabil í
íslenzkum bókmenntum.
Um tvö sjónarmið var aðallega að
ræða við tímatakmörkun svona bók-
ar, er teljast mættu eðlileg, og hvor
ugt þeirra voru sjálf aldamótin.
Annað var að binda sig við þá
fjórmenningana og Verðanditíma-
bilið, er telja má í rýmri merkingu
að sé upphaf nútíma smásagnagerð
ar íslenzkrar. Hitt sjónarmiðið, það,
er ég hefði fremur talið framkvæm-
anlegt til gagngerðrar úrlausnar,
var að taka aðeins eftir nútíma höf-
unda í þrengri merkingu, þ. e. a. s.
þá, sem enn eru á lífi eða innan
þeirra aldursmarka að vera enn
skrifandi höfundar. Með þeim
hætti hefði þetta safn hafizt á Þóri
Bergssyni og Jakob Thorarensen,
er nýskeð urðu sjötugir. Eru þeir
vissulega verðugir til viðmiðunar á
þessum vettvangi sem elztir fulltrú-
ar nútíma smásagnagerðar í þrengri
merkingu. Ef þessi aðferð hefði
verið viðhöfð, hefðu fjórir af þeim
liöfundum, sem í bókinni eru, fall-
ið niður, E. H. Kvaran, Guðmund-
ur Friðjónsson, Jón Trausti og
Kristín Sigfúsdóttir. Heildarútgáf-
ur hafa þegar komið af verkum
þeirra allra, og sýnishorn af smá-
sögum þeirra í öðrum safnritum og
lesbókum. Hefði með þessu fengizt
fyllra heildaryfirlit um smásagna-
gerð okkar síðustu áratugina en til-
tækt var, úr því þetta skyldi inni-
falið í einu meðalstóru bindi. Má
því telja, að tímaviðmiðun bókar-
innar sé út í hött, og fæst því full-
nægjandi yfirlit yfir hvorugt áður-
nefnt tímabil.
Bókin er kölluð sýnisbók, en ekki
úrval. Eru vinnubrögð nefndarinn-
ar með nokkrum hætti í samræmi
við þetta, því að sýnt er, að nefnd-
in hefur í sumum tilfellum skotið
sér undan því að taka beztu eða
jafnvel eina af tveim, þremur beztu
sögum höfundar, heldur einhverja
meðalsögu eða vel það, sem minna
væri þekkt eða þjónaði betur því
hlutverki að sýna sérstaka þjóðlífs-
mynd eða hætti, sem ekki hafa orð-
ið neinum liöfundi úrvalsefni.
Það er galli, að veljendur skuli
ekki gera neina grein fyrir vinnu-
brögðum sínum. Venjulega er litið
svo á, þegar um er að ræða bækur
af þessu tæi, að valið sé það, er
veljanda finnst bezt, eiga hæsta
einkunn skilið, — nálgast mest full-
komnun. — Þó er frá því skýrt, að
11 af sögunum hlutu atkvæði allra
veljenda, fimm sögur hlutu 4 at-
kvæði og 4 sögur hlutu 3 atkvæði-
Að þessu búnu fékk hver þeirra
fimmmenninganna að velja 1 sögu
til viðbótar úr hópi þeirra höf-
unda, er afgangs urðu. Það er
handahófskenndur háttur á svona
vinnubrögðum og minnir á marg-
umrædda og misjafnt liðna útvarps-
þætti, með 20 spurningum og 5 vís-
um mönnum, er stundum fá auka-
spurningu, ef illa gengur. Þessi
vinnuaðferð til að ná úrvali smá-
sagna í eitt kann í fljótu bragði að