Eimreiðin - 01.09.1963, Blaðsíða 20

204
EIMREIÐIN
konungsins hafi orðið að mæta dauða sínum, er konungurinn tók
aftur við. Til dæmis um það, að hjá Assyríumönnum var full al-
vara með staðgengilinn, nefnir Frankfort annað dæmi, þar sem
garðyrkjumaður nokkur var gerður að staðgengli konungsins á
hættutíð, en svo vildi til að konungurinn dó skömmu síðar, svo
að garðyrkjumaðurinn hélt áfram að vera konungur. Síðara dæmið
er raunar fremur talið þjóðsaga, en bendir þó til þess, hvaða hug-
myndir voru ríkjandi. — í trú fornaldarinnar var það mjög áber-
andi, að bæði blessun og bölvun gat færzt af einurn manni á annan,
og úr því að staðgengill gat komið í stað konungs, þegar hann eð'a
þjóðin voru í hættu stödd, gaf það auga leið, að staðgengill gaC
einnig komið í stað konungsins við þær vorhátíðir, sem kröfðust
konungsfórnar. Dauði konungsins þýddi hvorki rneira né minna
en það, að eyðingaröfl tilverunnar höfðu um stundarsakir yfir"
höndina ylir hinum skapandi guði. Sumir álíta að staðgenglar kon-
ungs undir slíkum kringumstæðum hafi í fyrstu verið tignarmenn
af lians eigin ætt, en smárn saman hafi siðurinn færzt yfir í það
form, að sá sem fórna skyldi, vrði valinn úr liópi þeirra, er minn-a
voru metnir, og loks úr hópi afbrotamanna og fanga. Hér verður
auðvitað ekki rakin nein bein þróun, enda er það ekki auðvelt
verk að rekja slóðirnar gegnum stopular sögusagnir, hálfgleymdar
siðvenjur, sem varðveitast aðeins sem slitur í þjóðtrú og þjóðvenj-
um í margar aldir. En víst er um það, að til eru heimildir fyr11
fornum siðvenjum, sem virðast vera leifar af hátíðahöldum í stl^
við þær trúarhugmyndir, sem hér hefur verið lýst. Þannig segir
Dio Krysostomus frá því, að Persar hafi haldið hátíð, sem nefnd
var sakkiska hátíðin. Var þá siður að taka dauðadæmdan langa>
setja hann í hásæti konungsins, leyfa honum að gefa fyrirskipamr>
njóta lífsins við óhóf í mat og drykk, hafa aðgang að kvennabun
konungsins, en að lokum var fanginn afklæddur konungsskrúðan-
um, pyndaður og líflátinn. Aðrar heimildir um þessi hátíðahöld
geta um æðisgengið og tryllt svall, svipað því, sem tíðkaðist við
Díonysusarhátíðirnar. Enn fremur skýir Berossos frá því í riti sínu>
„Deifnosofistae", að í Babyloníu hafi verið haldin fimm daga hæ
tíð með sarna nafni og hin persneska, og þá hafi verið siður, a®
þrælarnir fengju að ráða yfir lierrum sínum, og einn þeirra hal1
borið klæði, sem áttu að líkjast konungsskrúða. Fæðimenn telja
einnig, að Púrim-hátíðin hjá Gyðingum hafi upphaflega verið
líkum toga spunnin og vorhátíðir Babyloníumanna, en Esthera1