Eimreiðin - 01.05.1969, Blaðsíða 28

98
EIMREIÐIN
við innrætingu hugarfars. Mönnum lærist, hvernig þeir eigi að sjá lilut-
ina, ekki hvernig hlutirnir sjálfir eru. Og sá lærdómur á uppruna sinn
í háskólum. Lögfræðin,: þessi bastarður í musteri vi/.kunnai', er nú,
þegar afstæði vísindagreina fær ekki dulizt lengur, raunsönnust fræði-
grein. Þar fyrir utan er lrún tvimælalaust voldugust.
Allar vísindagreinar hafa þokast inná það svið, sem lögfræðinni
liæfir. En hún hefur hinsvegar á löngunr tíma sýkst af lögmálsáráttunni
og kröfunni sem haldið liefur verið á loíti í nafni vísinda um algildi
lögmála þeirra. Lögfræðin liefur afskræmst af viðleitni fræðimanna til
að semja liana að þeim stakk, sem vísindunum hefur verið sniðin; van-
metakennd fræðimanna í lögum gagnvart vísindum er gi'átbrosleg. Allan
þann tíma síðan vísindi urðu ieiðarljós mannkyns hafa fræðimenn
ekki látið af að reyna að uppfylla þau inntökuskilyrði, senr grein var á
sínunr tíma talin verða að uppfylla til að hún gæti talist gild vísindi.
Þessi undanlátssemi eins hugarfars við annað lrefur svo vegna árangurs-
leysis valdið stöðnun á sama tíma sem það hugarfar, er af bar, hefur
orðið framandi jafnt vísindum senr heimspeki.
Vinnubrögðin skýra lægingu fræðimannsins gagnvart vísindadýrk-
un nítjándu aldar: Gerúm ráð fyrir að í þjóðfélagi einu hafi um langt
skeið verið lrafður sá háttur á, að taka menn af lífi fyrir vísindalegar
uppgötvanir en láta hinsvegar manndráp viðgangast refsilaust. í veru-
leikanum er þessu að vísu þveröfugt varið, en stundum getur verið
gagn í að skoða jafnvél alla mannkynssöguna á ranghverfunni. Utúr
réttarkerfi sem þessu mundi fræðimaðurinn lesa sínar meginreglur.
Hann fyndi réttarlegt orsakasamband milli tjáningar á einlægum per-
sónulegum skilningi og réttlættrar aftöku liins sama. Hann fyndi þessu
orsakasambandi samstöðu við önnur fordæm! og ályktaði: Meginregla
laga er að sjálfstæð hugsun sé refsinæmt athæfi. Síðan mundi fræðimað-
urinn velta fyrir sér, hve sjálfstæð hugsun þyrfti að vera til að verða
réttarvekjandi; hvgða atriði spiluðu inní til að í einu tilviki leyfðist
meira sjálfstæði en í öðru. A þessu verður séð hvílík starblinda lög-
fræðin er.
Frá því að telja sök sjálfstætt fyrirbæri er ekki nema eitt skref
yfir í það að réttlæta hverskyns ógnarstjórn. Það er rangt að ætla kerfi
úrskurðavald urn sekt, jafnt lögfræðilegu kerfi sem öðrum. Sök er
rnilli tveggja; annar verður fyrir ásökun hins, sem ætlar Jrann fyrri
hafa brotið í bág við Jrað siðferði sem hann sjálfur játast undir. Burt
með allar skikkjur og hárkollur úr réttarsölum og bindið frá augum
Júríu.
Efni lögfræðinnar tæki á sig raunrétta rnynd, ef ekk i væri reynt að
grundvalla það á heilabrotum fræðimanna, m. ö. o. ef fræðimenn
brytu ekki svona mikið heilann um aðra fræðimenn, heldur væru lögð
til grundvallar atvik, sem orðið hafa aflvakar réttarvirkni og þessir