Eimreiðin - 01.05.1969, Page 70

140
EIMREIÐIN
Fram til ársins 1967 fengu íslenzkir höfundar ekki eyri fyrir af-
not verka sinna í almenningssöfnum. Þá fékkst lögfest að þeim
skyldu veittar ofurlitíar sáraibætur. Hlutur samtímahöfunda í
þeirri fjárhæð er þó fjarska smávaxin, eða sem svarar vikulaunum
árlega á hvern félagsmann Rithöfundasambandsins til jafnaðar.
Án ritverka mundi útvarpið varla geta talizt íslenzk menn-
ingarstofnun. Um fimmtíu þúsund manns greiða afnotagjald af út-
varpi árlega. Hver gjaldandi hefur greitt sem svarar tíu aurum til
hvers höfundar í R. S. í. að meðaltali árið 1968. Afnotagjöld út-
varps og sjónvarps verða á árinu 1969 um 130 milljónir króna sam-
tals. Þd mun innan við 1% afnotagjaldanna renna til kaupa d is-
lenzkum ritverkum eða greiðslu fyrir afnot þeirra i útvarpi og sjón-
varpi.
Mjög algeng ritlaun fyrir ljóðabókarhandrit eru 30 þúsund
krónur. Ritlaun fyrir handrit að skáldsögu eru sjaldan yfir 100 þús-
und krónur, mjög oft lægri eða engin, svo að 75 þúsund króna
meðallaun eru örugglega fremur of há en of lág. Útreikningar á
þessum ríflegu forsendum að viðbættum listamannalaununum,
hluta af bókasafnsfé greiðslum frá útvarpi og sjónvarpi auk
greiðslna frá blöðum og tímaritum sýna, að allar tekjur og tekju-
vonir íslenzkra rithöfunda ár hvert af ritstörfum nema um fimmtíu
þúsund krónum á mann til jafnaðar í hæsta lagi. Þá vantar nær
tuttugu milljónir króna árlega til þess að höfundar í Rithöfunda-
sambandinu njóti sömu launa fyrir ritstörf og jafnstór hópur opin-
berra starfsmanna í 18. launaflokki.
Skatta- og útsvarstekjur ríkis, Reykjavíkurborgar, bæja- og
sveitarfélaga af starfslaunum, sem verk íslenzkra höfunda leggja
beinan grundvöll að, nema mörgum tugum milljóna á ári. Tekjur
þessar koma frá þeim fyrirtækjum og einstaklingum, sem byggja
afkomu sína á bókiðju ýmiss konar. Tolltekjur af pappír til bóka-
gerðar voru um 10 milljónir króna árið 1968, og stórhækka í ár
vegna gensdsfellingar. í söluskatt af bókum tekur ríkið rúm-
ar sex milljónir króna árlega. Þetta ásamt öðru sýnir, að íslenzkir
höfundar eru ekki þiggjendur.
í ljósi þess sem hér hefur verið sagt, hljóta íslenzk skáld og rit-
höfundar að óska algjörrar endurskoðunar á aðstöðu þeirra með-
al starfshópanna, sem hafa viðurværi sitt af því að f jalla um verk
þeirra, og endurskoðun á afstöðu ríkis og bæjarfélaga til skálda og
rithöfunda, sem byggð verði á þeirri staðreynd, að vinna rithöf-