Ægir - 01.08.1984, Blaðsíða 10

Páll Ólafsson, efnaverkfræðingur:
Hálfrar aldar starf:
Rannsóknastofa Fiskifélags íslands
og Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins
Inngangur
Á fyrstu árum þessarar aldar var mikill framfara-
hugur með þjóðinni er hún var að brjótast út úr sár-
ustu fátækt. Verslunin var að færast á innlendar
hendur. Árið 1904 fékk þjóðin heimastjórn. Sama
árið kom til landsins fyrsti togarinn í eigu íslend-
inga. Á því ári var og íslandsbanki stofnaður og
með honum kom inn í landið mikið fjármagn, sem
þjóðina vanhagaði um. Á árinu 1902 eignuðust
íslendingar fyrsta vélknúna fiskiskipið er vél var
sett í árabát á ísafirði og 1906 tengdist þjóðin
umheiminum með sæsímanum.
Þeir sem lifa í velferðarríki níunda áratugarins
geta fæstir gert sér í hugarlund hvernig ástandið var
hér um aldamótin, hve fátæktin var mikil og hve
langt við vorum á eftir nágrannaþjóðunum tækni-
lega. Sem dæmi um fátæktina má geta þess að árið
1902 þágu 8% af þjóðinni af sveit (1). En þrátt fyrir
fátæktina hélt þjóðin reisn sinni. Hún var vel
menntuð eftir því sem þá gerðist og átti mörgum
mikilhæfum mönnum á að skipa.
Um aldamótin komu fyrstu lærðu búfræðingarnir
til landsins og þá komu einnig fyrstu sýnin af til-
búnum áburði til landsins. Þá tóku og til starfa
fyrstu tilraunastöðvar landbúnaðarins. Árið 1903
lauk fyrsti íslenski efnaverkfræðingurinn prófi frá
Verkfræðiháskólanum (Polyteknisk Læreanstalt) í
Kaupmannahöfn, en það var Ásgeir Torfason,
sonur hins þjóðkunna búnaðarfrömuðar Torfa í
Ólafsdal. Ogárið 1906tóktilstarfaEfnarannsókna-
stofa ríkisins.
Árið 1911 var Háskóli íslands stofnaður og á
sama ári var einnig stofnað Fiskifélag Islands.
Eins og sjá má á því sem nú hefur verið rakið, gef
ast á þessu tímabili margir merkisatburðir sem áttl1
eftir að hafa mikla þýðingu fyrir þróun þjóðfél3?'
ins.
Upphaf efnarannsókna á ísland'
Með stofnun Efnarannsóknastofunnar má seg]‘
að efnarannsóknir hefjist hér á landi. Hún
stofnuð með fjárveitingu frá Alþingi en lög miU1
aldrei hafa verið sett um starfsemina. Ásgeir Tor
son mun hafa unnið á efnarannsóknastofum Ve
fræðiháskólans og Landbúnaðarháskólans í KaUt^
mannahöfn o.v. frá því hann lauk prófi og þar
hann kemur heim og tekur við forstöðu Efnaran1^
sóknastofunnar 1906. Hann mun því hafa verið'1'
menntaður til starfans og stundaði margs
konar
rannsóknir, einkum á sviði landbúnaðar meðaI
hans naut við, en hann lést 1916 aðeins 4u .
gamall. Jafnframt starfi forstöðumanns ketin
hann efnafræði, fyrst við Læknaskólann og si°
J f veriö
Háskólann. Starfi hans og rannsóknum hata v
gerð allgóð skil (2). Hann birti margar skýrslut n^
rannsóknir sínar. Ekki er vitað til að hann 1 ^
unnið að rannsóknum sérstaklega fyrir fiskiðn2
inn.
Upphaf fiskiönrannsókna á
íslandi
Á árunum 1920-1930 voru starfræktar nok
síldarverksmiðjur hér á landi. í ýmsum þeirra c
og t.d. verksmiðju dr. Pauls á Siglufirði og v
394-ÆGIR