Ægir - 01.08.1984, Qupperneq 13

sem
síðni^ild í Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins,
befur starfað í þremur deildum.
Ve ,Cr ur uú sagt frá nokkrum helstu rannsókna-
°§ eðl'nUni’Sem ^essar tvær stofnanir hafa unnið að
0 , 1 e§a lögð sérstök áhersla á stærstu verkefnin
>nn TSem ða^a baft mesta Þýöingu fyrir fiskiðnað-
féla b^gðarauka verður Rannsóknastofa Fiski-
^agsins hér á eftir nefnd Rannsóknastofan og
smfnSÓknastofnun fiskiðnaðarins Rannsókna-
stofnunin.
^'^mínrannsóknir
niínr^3^ ^annsóknastofan tók til starfa voru víta-
þeimannS°^n*r ofarle§a a baugi og mikið unnið að
hald V'^a Um l16*111 °8 íorstöðumaðurinn við fram-
auð SmUTI a ^V1 SV1^'- Vitað var, að þorskalýsi var
rtaikuf1Vltaminum A og D. Það hafði verið álitið
fre * Þollustugjafi um áratuga skeið. Meðal
K[0rðtu Þjóða í framleiðslu og sölu þess voru
Urri menn’ l3011- höfðu þá haslað sér völl víðsvegar
höfð eirn. a mörkuðum þess. Um áratuga skeið
áhyey^eir llreinsað það og selt eins og síðar var
ákvæA 30 gera Þyrfti til þess að það fullnægði
^ j..Urn 'yfjaskráa þ.e. sem lyf (9).
kvæjJ01^3 aratugnum var farið að selja það sam-
áratu ^ Vltaminrnagni- Um 1930 og fram á fjórða
án k 8lnn ^or meginið af okkar þorskalýsi til Noregs
N(orðeSS ^ ^að Væri fuhhreinsað (kaldhreinsað).
aft,lr 11121111 munu svo hafa fullhreinsað það og selt
BanH. - a oestu mörkuðunum eins og t.d. í
á fjórð lk|Unurn' Ln a Þessu verður mikil breyting
hér ýr,a ámtugnurn. Fyrsta kaldhreinsunarstöðin
botnv"311^' Cr Sett a stofn af Lýsissamlagi íslenskra
árUrn 0rPUn®a 1^33 (10) og þær næstu nokkrum
nr. 49Sl ar' Lög um mat á meðalalýsi voru sett 1933
stöðVa°8 re®lur um útbúnað löggiltra lýsisvinnslu-
magn<l 1°'^' 1935. f>á er og farið að mæla vítamín-
(11) ^Þorskalýsisframleiðslunnar reglulega 1937
síofan a. Var m-a- kleift vegna þess að Rannsókna-
ranUSók18naðlst tæki (spectrophotometer) til slíkra
nefncj° na' ^ókst það með styrk frá Fiskimála-
Mfg q íldarverksmiðjum ríkisins og E.R. Squibb
Um ja ° nc-> lyfjafyrirtæki í Bandaríkjunum, sem
bess ^81 skei^ hefur keypt meðalalýsi héðan (12).
mihiö 3 8°^a trl fróöleiks, að tækið kostaði álíka
Urj hiu?8 narn árskaupi forstöðumannnsins. Á síð-
á útf]ura .^orda áratugarins varð sú mikla breyting
ningi þorkalýsis að þá fór mest af því til
Dr. Pórður Porbjarnarson á skrifstofu sinni.
Bandaríkjanna í stað Noregs áður og að verulegu
leyti sem meðalalýsi.
Um og eftir 1930 var sýnt fram á það með rann-
sóknum erlendis að þeim mun meira var af vítamíni
A í lifur þorsks sem hann var eldri og að eftir því
sem lifrin var feitari þeim mun minna var af víta-
míni A í lýsinu. Þessar niðurstöður voru staðfestar
hér á landi af Rannsóknastofunni á árunum 1936 og
1937 (1937). Þorskurinn safnar vítamíni A í lifrina
með aldrinum. Þetta sást vel af rannsóknum sem
gerðar voru á lifur úr þorski er veiddist á miðum
Hornfirðinga (1944-1946). Um áramót er lýsismagn
lifrar í vertíðarfiski mest eða oft um og yfir 70% en
þegar fiskurinn er að búa sig undir hrygningu
gengur hann á lýsið í lifrinni, sem er hans orkuforði
og um það er hrygning fer fram í mars-apríl er lýsis-
magn lifrar komið niður í 50-60%. Þorskurinn
gengur hins vegar ekki á vítamínforðann og því vex
vítaminmagn lýsisins eftir því sem líður á vertíðina
(1937).
Það sem nú hefur verið sagt á almennt við um
þorskalýsið. Hins vegar er sitthvað, sem getur
skekkt þessa mynd, eins og t.d. fyrst og fremst
breytt aldurssamsetning aflans, göngur horaðs
þorsks af Grænlandsmiðum á miðin hér við land. Þá
hefur það og komið fyrir að óvenju rýr þorskur
hefur veiðst á vissum svæðum eins og miðum Horn-
ÆGIR-397