Tímarit lögfræðinga - 01.08.1979, Blaðsíða 31

hendina eða báðar „í fatla“. Vissulega eiga rannsóknarhagsmunir hins
opinbera ekki að vera einráðir. Ákveðið vægi verður að vera milli brots
og úrræða, — því alvarlegra brot, því harkalegri úrræði. Reglur um
réttindi sakaðra manna í lýðræðislegu þjóðfélagi eiga hins vegar að
tempra þessi úrræði, bæði af mannúðarástæðum og einnig til að
forðast réttarfarsleg slys. Reglur um slík réttindi eru ekki fyrst og
fremst vegna raunverulegra brotamanna, heldur ekki síður nauðsyn-
legar vegna réttaröryggis hins almenna borgara, sem ekkert hefur
til saka unnið, en hefur vegna óvarkárni eða óhappatilviljunar dregist
inn í tortryggilegar og grunsamlegar aðstæður, eða beinlínis verið
borinn röngum sökum. Hér sem endranær í lögfræðinni verður hágs-
munamat að ráða, annars vegar þeir hagsmunir hins opinbera og alls
almennings að upplýsa brot, og hins vegar hagsmunir manna að vera
ekki hafðir fyrir rangri sök, svo og þeir hagsmunir brotamanna og
þeirra nánustu að ekki sé beitt meiri harðræðum en minnst má kom-
ast af með hverju sinni og mannúðarsjónarmiða sé að öðru leyti gætt
í hvívetna.
Ekki verður annað séð en að reglur stjórnarskrárinnar og laga um
meðferð opinberra mála séu í samræmi við ofangreind sjónarmið. Þá
verður einnig að telja, að breyting sú á opinberum réttarfarslögum,
sem kom til framkvæmda á miðju ári 1977, hafi verið til þess fallin
að auka rétt sakborninga, en ekki til að rýra hann, eins og haldið
hefur verið fram. Rétt er í þessu sambandi að undirstrika, að réttar-
reglum um heimild til handtöku og beitingar gæsluvarðhalds var ekki
breytt, og hafa þessi ákvæði reyndar verið óbreytt allt frá 1951. Einnig
Jón A. Ólafsson lauk lagaprófi 1958. Hann varð
fulltrúi sakadómarans í Reykjavík 1960 og var
skipaður sakadómari 1972. Hér er birt erindi,
sem Jón flutti á fundi í Lögfræðingafélagi ís-
lands í febrúar s.l. Umræðuefnið hefur verið
á dagskrá um skeið, og má m.a. minnast álykt-
unar, sem stjórn Lögmannafélags Islands gerði
og birt var í 4. hefti TL 1978. Auk Jóns hafði
Hákon Árnason hrl. framsögu á fundinum í lög-
fræðingafélaginu. Erindi hans var flutt eftir
minnisblöðum, og hefur Hákon ekki séð sér
fært að búa það til prentunar.
77