Tímarit lögfræðinga - 01.12.1984, Page 17

Flest framangreind viðhorf styðja breytingar á hefðbundnum regl-
um um eigin sök tjónþola. Meginreglan um skerðingu bóta vegna sak-
ar tjónþola ber þess merki, eins og margar aðrar skaðabótareglur, að
hún varð til, þegar menn höfðu almennt ekki ábyrgðartryggingu. Nú
má hins vegar gera ráð fyrir, að þeir, sem valda tjóni, þurfi sjaldnast
sjálfir að greiða bætur. Eins og áður var vikið að, greiðir ábyrgðar-
trygging oftast bæturnar eða þá vinnuveitandi tjónvalds, en tjónþoli
verður sjálfur að bera þann hluta tjónsins, sem á hann dæmist, nema
hann sé slysatryggður eða hafi aðra vátryggingu, sem tekur til tjóns-
ins. Af þessu draga margir þá ályktun, að almenna reglan um lækkun
eða niðurfellingu bóta vegna sakar tjónþola sé ósanngjörn í slysamál-
um. Þégai' aðeins sé um að ræða skemmdir á munum eða almennt
fjártjón, sem ekki tengist spjöllum á líkamlegum verðmætum, eru á
hinn bóginn almennt ekki talin vera rök til þess að hverfa frá gild-
andi meginreglu um réttaráhrif sakar tjónþola.
Þau sjónarmið, sem nú voru rakin, áttu þátt í, að Svíar breyttu árið
1975 almennum reglum skaðabótaréttar um sök tjónþola. Eftir nýju
reglunum skerðist réttur tjónþola almennt ekki í bótamálum vegna
líkamstjóns, nema hann hafi gerst sekur um stórfellt gáleysi eða
ásetning. Um annað tjón en líkamstjón gildir áfram hin hefðbundna
regla um lækkun végna sakar tjónþola. Sérstök nýmæli eru í sænsku
lögunum um lækkun bóta eftir sanngirnismati. Á hún bæði við um
líkamstjón og annars konar tjón (sjá Arnljótur Björnsson. Almenn
skaðabótalög á Norðurlöndum. Tímarit lögfræðinga 1977, bls. 181 og
190-1). Þessi sænsku nýmæli, sem ekki verða nánar rædd hér, eru
mikilvæg frávik frá rótgrónum meginreglum um réttaráhrif eigin
sakar tj ónþola.
Þegar frá eru talin sænsku skaðabótalögin frá 1975 og norrænu sér-
reglurnar um fullan bótarétt þeirra, sem slasast óbundnir í bifreiðum
eða hjálmlausir á bifhjólum eða „skellinöðrum“, hafa þær röksemdir,
er hér voru raktar, ekki leitt til breytinga á settum lögum.
4. Á SÉRÁKVÆÐI 3. MGR. 67. GR. UMFERÐARLAGA
UM FULLAR BÆTUR RÉTT Á SÉR?
Reglan í 2. málsl. 3. mgr. 67. gr. umferðarlaga er undantekning frá
almennu reglunni um, að sök tjónþola sjálfs skerði bótarétt hans.
Þessi undantekningarregla á sér enga hliðstæðu í íslenskum lögum.
Reglan veitir einum hópi tjónþola betri rétt en aðrir hafa. Spyrja má,
hvort þessi sérstaða sé eðlileg.
191