Tímarit lögfræðinga - 01.12.1996, Qupperneq 17

í dóminum er bent á að þetta ákvæði samsvari 36. gr. Rs. Ennfremur er bent
á að EB-dómstóllinn hafí jafnan byggt á því að rrkisstjóm aðildarrrkis, sem beri
fyrir sig 36. gr. Rs., beri sönnunarbyrðina um það að umdeildar ráðstafanir séu
réttlætanlegar á grundvelli þessa ákvæðis. Taldi dómurinn að ekki hefðu verið
leiddar líkur að því að nauðsynlegt væri að binda allan innflutning á áfengi við
einkaleyfi til þess að ná því markmiði að draga úr skaðlegum áhrifum áfengis-
neyslu á heilsu fólks, eða að því markmiði yrði ekki náð með öðrum hætti sem
ekki fæli í sér slíkar hindranir á viðskiptum milli EES-landanna. Er bent á í því
sambandi að í Finnlandi hafði sami aðili jafnframt einkaleyfi á framleiðslu,
smásöludreifingu og útflutningi áfengis.
d. 16. gr. EES (Fyrri liður síðari spurningar)
I dóminum er talið að í síðari spumingu áfrýjunamefndarinnar felist hvort túlka
beri 16. gr. EES-samningsins svo, að frá og með 1. janúar 1994 útiloki hún fyrir-
komulag sem byggi á lögbundnu einkaleyfi rikiseinkasölu á innflutningi áfengis.
I dóminum kemur fram að ekki sé skylt samkvæmt 16. gr. EES að afnema ríkis-
einkasölur. Þar sé aftur á móti með bindandi hætti mælt fyrir um breytingar á
slíkum ríkiseinkasölum, svo að tryggt verði að enginn greinarmunur verði gerður
á milli ríkisborgara aðildarríkja EB og EFTA-ríkja að því er varðar aðstöðu til að-
drátta og markaðssetningar á vömm. Talið er að lögbundinn ríkiseinkarekstur á
innflutningi á tilteknum vömm feli jafnframt í sér vald til að stjóma framboði á
vörunni á innanlandsmarkaði og þar með hugsanlega verðlagningu. Slíkur einka-
réttur á innflutningi vöm feli í sér mismunun bæði gagnvart útflytjendum í öðrum
samningsríkjum og neýtendum í viðkomandi samningsríki og sé þar af leiðandi
andstæður 16. gr. EES. Það er ekki talið hnekkja þessari niðurstöðu þótt heimilt sé
í einstökum tilfellum að veita öðmm aðilum leyfi til innflutnings í nafni ríkis-
einkasölunnar. Þá er áréttað að ekki sé í EES-samningnum neitt ákvæði um sér-
stakan aðlögunartíma til að koma á nauðsynlegum breytingum á ríkiseinkasölunni
og að slíkar breytingar hafi því átt að gera fyrir 1. janúar 1994.
e. 16. gr. EES (Síðari liður síðari spurningar)
í beiðni áfrýjunamefndarinnar er ennfremur spurt hvort 16. gr. sé nægilega skýr
og óskilyrt til þess að hún sé til þess fallin að hafa bein réttaráhrif. í finnsku
lögunum, sem lögfestu EES-samninginn þar í landi, kemur fram að ákvæðum
landsréttar, sem séu andstæð skýrum og óskilyrtum EES-reglum verði ekki beitt.
I dóminum er rakið það lagaumhverfi í Finnlandi sem spumingin er sprottin
úr. Þar er einnig vísað til bókunar 35 við EES-samninginn um framkvæmd
EES-reglna, þar sem segir að vegna tilvika þar sem komið getur til árekstra
milli EES-reglna sem komnar eru til framkvæmdar og annarra settra laga í lög-
um viðkomandi ríkis, skuldbindi EFTA-ríkin sig til þess að setja, ef þörf krefur,
lagaákvæði þess efnis að EES-reglur gildi í þeim tilvikum. Það er ennfremur
talið felast í sliku ákvæði að einstaklingar og lögaðilar geti, þegar reglur lands-
réttar og EES-reglur rekast á, borið fyrir sig og krafist réttinda sem leiða af
153