Tímarit lögfræðinga - 01.04.2001, Blaðsíða 42

að þeir sem dæmdir eru til fangelsisvistar hafi ríkari tilhneigingu til ítrekunar
einfaldlega vegna þess að þeir tengjast meira þeim áhættuþáttum sem að jafn-
aði leiða til ítrekunar. Til þess að svara á fullnægjandi hátt spurningunni um
hvaða tegund refsingar hefur mest áhrif á ítrekunartíðni er afar mikilvægt að
halda stöðugum þeim þáttum sem dómarar hafa að jafnaði til hliðsjónar við
uppkvaðningu dóma. Upplýsingar í rannsókninni fela í sér margvíslegar upp-
lýsingar um brotamennina og aðhvarfsgreiningin sem notuð var er sérstaklega
sniðin að því að geta metið ítrekunartíðnina fyrir einstaklinga sem hlotið hafa
ólíkar refsingar þar sem tillit er tekið til þessara þátta.
I rannsókninni var sýnt að hvaða marki ítrekun er ólík milli einstaklinga sem
hljóta samfélagsþjónustu og skilorðsbundna dóma í samanburði við þá sem eru
fangelsaðir og tillit hafði verið tekið til eðlis brotsins, aldurs, kyns og fyrri
brotasögu. Niðurstöður sýndu eftir sem áður einhvem mun milli hinna þriggja
ólíku mælikvarða ítrekunar og eftir lengd eftirfylgninnar en þrjú athyglisverð
mynstur kontu í ljós.
I fyrsta lagi, tíðni ítrekunar er hæst meðal þeirra sem afplána í fangelsi. I
samanburði við þá sem ljúka samfélagsþjónustu og þá sem hljóta skilorðsbund-
inn dóm lendir stærri hluti þeirra sem ljúka fangavist í nýjum afskiptum lög-
reglu og hlýtur nýjan dóm innan þriggja til sex ára eftir að þeir afplána dóm
sinn. Þeir sem ljúka fangavist eru einnig líklegri til að vera fangelsaðir að nýju
innan þriggja til sex ára en þeir sem hljóta skilorðsbundinn dóm, en tíðni fang-
elsunar á ný er lík þeirri sem kemur fram hjá þeim sem ljúka samfélagsþjón-
ustu. I öðru lagi, fyrir utan fangelsun á ný, hefur tíðni ítrekunar tilhneigingu til
að vera lægst meðal þeirra sem ljúka samfélagsþjónustu. Þetta sést með því að
bera saman prósentuhlutfall þeirra sem lenda í nýjum afskiptum lögreglu eða
hljóta nýjan dóm innan þriggja ára. Fyrir þá sem eru fangelsaðir á ný kernur
annað mynstur í ljós. Þeir sem hljóta skilorðsbundinn dóm sýna lægstu tíðni
fangelsunar á ný. I þriðja lagi, fyrir utan þennan sjáanlega mun, er þegar á allt
er litið tiltölulega lítill munur á ítrekun milli þeirra sem hljóta ólíkar tegundir
refsinga. Með öðrum orðum, þó að einhver marktækur munur sjáist (lýst hér að
framan) er mynstrið samt mjög sambærilegt. Sérstaklega er mynstrið milli
ólíkra tegunda refsinga sambærilegt þegar notaður er mælikvarði nýrra dóma.
Að auki er prósentuhlutfall þeirra einstaklinga sem lenda í nýjum afskiptum
lögreglu tiltölulega svipað hjá þeim sem ljúka fangavist og þeim sem fá skil-
orðsbundinn dóm. Tíðni fangelsunar á ný er næstum því sú sama hjá þeim sem
Ijúka fangavist og þeim sem ljúka samfélags|5jónustu.
Þó að hafa beri vissa fyrirvara á eindregnum ályktunum á grundvelli þessara
niðurstaðna, sér í lagi vegna þess að hér er ekki um tilraunaaðstæður að ræða,
gefur hið sambærilega mynstur sem við sjáum í áhrifum ólíkra viðurlaga á tíðni
ítrekunar tilefni til vandlegrar íhugunar um viðurlög og vænlega stefnumörkun
í þessum málaflokki. Niðurstöðurnar benda til þeirrar ályktunar að beiting skil-
orðsbundinna viðurlaga og samfélagsþjónustu, sem að jafnaði fela í sér minni
tilkostnað en vistun í fangelsi, sé ekki tengd aukinni tíðni brota í framtíðinni.
36