Tímarit lögfræðinga - 01.04.2001, Page 8

Þar eð með samningi þessum er stefnt að einsleitu Evrópsku efnahagssvæði sem
byggist á sameiginlegum reglum, án þess að samningsaðila sé gert að framselja lög-
gjafarvald til stofnana Evrópska efnahagssvæðisins; og þar eð þessum markmiðum
verður því að ná með þeirri málsmeðferð sem gildir í hverju landi um sig;
Stök grein
Vegna þeirra tilvika þar sem getur komið til árekstra á milli EES-reglna sem komn-
ar eru til framkvæmdar og annarra settra laga, skuldbinda EFTA-ríkin sig til að setja,
ef þörf krefur, lagaákvæði þess efnis að EES-reglur gildi í þeim tilvikum.
Samkvæmt þessu samningsákvæði skuldbundu EFTA-ríkin sig til þess að
laga lög sín og reglur að ákvæðum samningsins þar sem þess gerist þörf. Á sín-
um tíma, og ef til vill enn, var deilt um það hvort hér væri um að ræða framsal
á valdi löggjafans og þar með brot á stjómarskránni og sýndist sitt hverjum.
Hvað sem því líður þá liggur nú fyrir dómur Hæstaréttar frá 16. desember
1999, í máli Erlu Maríu Sveinbjörnsdóttur gegn íslenska rtkinu, þar sem viður-
kennd er skaðabótaskylda íslenska ríkisins, á grundvelli laga nr. 2/1993 og
meginreglna og markmiða EES-samningsins, vegna þess að vanrækt hafði ver-
ið að laga íslensk lög að tilskipun Evrópusambandins nr. 80/987/EBE um sam-
ræmingu á lögum aðildarríkjanna um vernd til handa launþegum verði vinnu-
veitandi gjaldþrota, eins og vinnuveitandi Erlu Maríu Sveinbjömsdóttur varð.
Þar sem í rnáli þessu var deilt um hvort á EES-samningnum yrði byggð skaða-
bótaskylda þá segir dómur Hæstaréttar ekki beint til um það hvemig með skuli
fara þegar íslensk lagaregla og ákvæði EES-samningsins stangast á og annar
deiluaðila byggir rétt sinn á samningsákvæðinu en hinn á íslensku lagareglunni.
Sú staða hefði hins vegar verið uppi hefði Erla María Sveinbjörnsdóttir kosið
að stefna Ábyrgðarsjóði launa og krafist greiðslu launa úr sjóðnum á grundvelli
framangreindrar tilskipunar Evrópusambandsins en ábyrgðarsjóðurinn borið
fyrir sig að það væri honum ekki skylt að íslenskum lögum. Þá hefði fyrst reynt
á hvort samningsákvæðin teljist réttarheimild í íslenskum rétti jafngild settum
lögum eða öðrum réttarheimildum og hver sé rétthæð þeirra.
Það má strax fullyrða í framhaldi af þessu að ekki hafa komið fram þær skoð-
anir svo vitað sé að þau ákvæði EES-samningsins sem ekki hafa beinlínis ver-
ið lögtekin séu fullgildar íslenskar réttarheimildir.
Ekki hefur enn gengið dómur í Hæstarétti íslands þar sem á þetta álitaefni
hefur reynt. Hins vegar gekk hinn 16. nóvember sl. dómur í Hæstarétti Noregs
í máli tryggingafélagsins Storebrand gegn Veroniku Finanger.
Veronika Finanger var farþegi í bíl með ölvuðum ökumanni og var henni ölv-
unin ljós áður en ökuferðin hófst. Henni lauk með þeim hætti að Veronika beið
af mikinn líkamsskaða.
I norsku bifreiðaábyrgðarlögunum er ákvæði um það að farþegi geti ekki
fengið greiddar skaðabætur, nema í undantekningartilfellum, hafi hann orðið
fyrir tjóni í bíl sem ekið var af ökumanni, ölvuðum eða undir áhrifum lyfja,
vissi hann eða mátti vita að svo háttaði til með ökumanninn. Sama regla gildir
í íslenskum rétti samkvæmt langri dómvenju, sjá t.d. dóm Hæstaréttar í málinu
2