Tímarit lögfræðinga - 01.04.2001, Blaðsíða 27

þegnríki sakbomings væri aðili að samþykktinni hefði dómstóllinn verið harla
máttlrtill. Þá hefði slíkt fyrirkomulag að auki gengið gegn viðurkenndum regl-
um þjóðaréttar um alþjóðlega refsilögsögu og framkvæmd refsimála í einstök-
um ríkjum.
4.3.2 Reglur um beitingu lögsögunnar
4.3.2.1 Almennt
Að uppfylltum gmnnforsendum 12. gr., sem að framan hafa verið raktar, get-
ur dómstóllinn samkvæmt 13. gr. í fyrsta Iagi beitt lögsögu sinni ef aðildarríki
vísar til saksóknara „aðstæðum“ þar sem einn eða fleiri glæpir í merkingu 5. gr.
hafa verið framdir, sbr. a-lið ákvæðisins. Nánar er kveðið á um tilvísun aðildar-
ríkis í 14. gr. samþykktarinnar. I öðru lagi getur dómstóllinn beitt lögsögu sinni
ef Öryggisráð Sameinuðu þjóðanna ákveður að vísa aðstæðum til dómstólsins
á grandvelli VII. kafla sáttmála Sameinuðu þjóðanna, sbr. b-lið 13. gr. Loks
getur dómstóllinn beitt lögsögu sinni ef saksóknarinn hefur hafið rannsókn á
slíkum glæpum í samræmi við efnisákvæði 15. gr. samþykktarinnar. Verður nú
stuttlega fjallað um hvert tilvik fyrir sig.
4.3.2.2 Aðildarríki eða Öryggisráð Sþ vísar aðstæðum til saksóknara
Samkvæmt a- og b-lið 13. gr. Rómarsamþykktarinnar getur dómstóllinn beitt
lögsögu sinni ef aðildarríki hefur í samræmi við 14. gr. vísað til saksóknarans
aðstæðum þar sem einn eða fleiri glæpir, sem falla undir 5. gr. samþykktarinn-
ar, hafa verið framdir eða öryggisráðið hefur á grundvelli heimilda sinna í VII.
kafla sáttmála Sameinuðu þjóðanna vísað til saksóknarans aðstæðum þar sem
einn eða fleiri slfkir glæpir virðast hafa verið framdir.
Almennt verður að telja að tilvísanir aðildarríkja eða Öryggisráðs Samein-
uðu þjóðanna á grundvelli a- og b-liða 13. gr. verði sjaldgæfar ef miðað er við
hefðbundin samskipti ríkja á alþjóðavettvangi og þau pólitísku sjónarmið sem
liggja til gmndvallar ályktunum öryggisráðsins samkvæmt VII. kafla sáttmála
Sameinuðu þjóðanna. Má því ætla að dómstóllinn muni jafnan beita lögsögu
sinni í tilefni af ákvörðunum saksóknarans um að hefja að eigin frumkvæði
rannsókn á grundvelli upplýsinga um glæpi sem falla undir lögsögu dómstóls-
ins, sbr. 1. mgr. 15. gr. samþykktarinnar, sem nánar verður rakin síðar.
Bæði í a- og b-lið 13. gr. er vísvitandi notað hugtakið aðstæður (situation)
yfir þau tilvik sem aðildarríki eða öryggisráðið geta vísað til saksóknarans.
Astæðan er sú að samningsaðilar töldu ekki rétt að vísað yrði til saksóknarans
einstöku tilviki þar sem slíkt gæti falið í sér of nákvæma pólitíska afmörkun á
þeim tilvikum sem beint væri til úrlausnar dómstólsins. Þá var einnig á því
byggt að dómstóllinn ætti með tilliti til skilgreininga glæpanna samkvæmt 5. gr.
samþykktarinnar aðeins að fjalla um mjög alvarlegar aðstæður. Væri því jafnan
um að ræða samansafn margra tilvika sem gerst hefðu á tilteknu tímabili og á
nánar afmörkuðu svæði.
21