Tímarit lögfræðinga - 01.04.2001, Blaðsíða 34

öðru lagi hefur rannsakendum reynst erfitt að safna saman gögnum um afbrota-
sögu einstaklinga þar sem upplýsingar eru dreifðar milli stofnana.
4. ÍSLENSKAR RANNSÓKNIR Á ÍTREKUNARTÍÐNI
Rannsóknir á ítrekunartíðni á Islandi eru á margan hátt athyglisverðar og
brýnar. Island er félagslega og menningarlega að mörgu leyti ólíkt þeim lönd-
um þar sem rannsóknir á ítrekunartíðni hafa verið gerðar. Hér er því um kjörið
tækifæri á sviði samanburðarrannsókna að ræða sem getur hugsanlega veitt
nýja sýn á kenningar og þá þekkingu sem fyrir er. f afbrotafræðinni er ríkjandi
sú afstaða að ítrekunartíðni sé almennt lægri í fámennari og menningarlega
einsleitum samfélögum en hjá fjölmennari og menningarlega fjölbreyttari þjóð-
um og því athyglisvert að sjá hvernig ísland fellur að þeim hugmyndum. Á ís-
landi gefst einnig tækifæri til þess að byggja upp heildstæðari mynd af afbrota-
sögu íslendinga miðað við mörg önnur lönd þar sem gögnum hefur á rannsókn-
artímabilinu verið haldið vel til haga hjá Fangelsismálastofnun og lögreglu.
Mælingin á ítrekunartíðni á íslandi er því á margan hátt áreiðanlegri en víða
annars staðar þar sem upplýsingarnar ná til brotahópsins alls á viðkomandi
tímabili og eru fyrir hendi í miðlægri skrá viðkomandi embætta. Aðstæður á ís-
landi eru því ákjósanlegar fyrir rannsókn af þessu tagi og niðurstöður mjög
áhugaverðar í ljósi alþjóðlegs samanburðar.
Rannsóknir á endurkomutíðni brotamanna á íslandi eru ekki margar. Þó er til
ein sem er sambærileg því sem þekkist erlendis. Niðurstöður Ómars H. Krist-
mundssonar (1988) sýndu að um 60 prósent þeirra sem luku refsivist árin 1979
og 1980 (fjöldi 239) voru dærndir aftur til refsivistar 4-5 árum síðar.
í rannsókn Gísla Guðjónssonar og Jóns Friðriks Sigurðssonar (1997) kom í
ljós að 40 prósent tæplega 500 fanga sem afplánuðu refsivist á árunum 1991-
1995 höfðu áður sætt fangelsisvist, en ekki er getið um hve hátt hlutfall þeirra
hlaut fangelsisdóm innan tiltekins tímabils eftir afplánun.
Tvær rannsóknir á ítrekunartíðni ungs fólks hafa verið gerðar. Gísli Guðjóns-
son (1982) fylgdi eftir rúmlega 70 drengjum (8-15 ára) sem vistaðir voru í
Breiðuvík á árunum 1953-1970 og komst að því að 75 prósent drengjanna
höfðu framið annað afbrot þremur árum eftir lok vistunar á unglingaheimilinu.
Rannsókn Jóns Friðriks Sigurðssonar, Gísla Guðjónssonar og Maríusar Peer-
sen (Jón Friðrik Sigurðsson 1999) á 108 unglingum sem hlutu skilorðsbundna
ákærufrestun leiddi í ljós að 31 prósent stóðst ekki skilorð ákærufrestunarinnar
(sern var ýmist eitt eða tvö ár) og finun árum síðar höfðu 41 prósent ungling-
anna verið sakfelldir. Þá hefur ein samanburðarrannsókn verið gerð á ítrekun-
artíðni fanga sem luku (fjöldi 34) og luku ekki (fjöldi 14) áfengis- og fíkniefna-
meðferð í refsivist á tímabilinu 1990-1993 (Jón Friðrik Sigurðsson og Erlend-
ur Baldursson 1998). Niðurstöður sýndu að 30 prósent þeirra sem fóru í með-
ferð komu aftur í fangelsi á tímabilinu 1990-1993 og að ekki var marktækur
munur á endurkomu þeirra sem luku fullri meðferð og þeirra sem ekki luku
nteðferð.
28