Tímarit lögfræðinga - 01.04.2001, Blaðsíða 24

ekki handtekið ákærða eða aflað nauðsynlegra sönnunargagna eða hvort það sé
á „annan hátt ófært um að rétta í málinu“.
í samræmi við áðumefnd sjónarmið um vægi meginreglunnar um fyllingar-
lögsögu þegar túlkað er efnisinntak ákvæða samþykktarinnar sem lúta að sam-
spili lögsögu Alþjóðlega sakamáladómstólsins og yfirvalda í einstökum ríkjum
verður að telja að dómstóllinn muni gera talsverðar kröfur til þess að sýnt verði
fram á með hlutlægum hætti að efnisskilyrði 3. mgr. 17. gr. séu uppfyllt.
3.3.4 Veikleikar meginreglunnar um fyllingarlögsögu
Fræðimenn hafa bent á a.m.k. tvenns konar veikleika við það fyrirkomulag
sem 17. gr. Rómarsamþykktarinnar hefur að geyma. I fyrsta lagi hefur því verið
haldið fram að þær miklu kröfur sem ákvæði 2. og 3. mgr. 17. gr. mæla fyrir
um, svo sýnt sé fram á að ríki hafi skort vilja eða getu til aðgerða, geti leitt til
þess að þróuð ríki þar sem yfirvöld eiga sér langa sögu og eru vel skipulögð geti
nokkuð auðveldlega komið í veg fyrir að skilyrði ákvæðanna séu uppfyllt í ein-
stökum tilvikum. I öðru lagi hefur verið bent á að einn stærsti veikleiki 17. gr.
sé sá að ekki sé tekin afstaða til þess hvort náðanir í einstökum ríkjum við upp-
haf eða stuttu eftir að fullnusta refsingar sé hafin að lokinni rannsókn, saksókn
og dómsmeðferð geti talist fela í sér skort á vilja í merkingu 2. mgr. 17. gr. sam-
þykktarinnar. Rúm skýring ákvæðisins eða jafnvel lögjöfnun er ekki talin tæk
þar sem lögskýringargögn benda til þess að tillaga samningsríkja um að bæta
við fyrirmælum um náðanir var felld við gerð Rómarsamþykktarinnar.30
4. GRUNNFORSENDUR LÖGSÖGUVAUDS OG BEITING LÖGSÖGU
4.1 Inngangur
Óhætt er að segja að meginágreiningsefni samningsríkjanna við gerð Róm-
arsamþykktarinnar snerist um það hvenær lögsaga Alþjóðlega sakamáladóm-
stólsins yrði virk, þ.e. undir hvaða kringumstæðum og á grundvelli hvaða skil-
yrða yrði dómstólnum heimih að láta tiltekið mál til sín taka. Andstaða Banda-
ríkjamanna við endanlegar niðurstöður ríkjaráðstefnunnar í Róm laut einkunt
að þessum reglum eins og nánar verður rakið hér í kafla 4.3.
4.2 Allsherjarlögsaga og sjálfvirk lögsaga
í viðræðum ríkja á fundum undirbúningsnefndar Sameinuðu þjóðanna um
stofnun Alþjóðlegs sakamáladómstóls var jafnan lagt til grundvallar af hálfu
meirihluta ríkjanna að einstök þjóðríki hefðu svokallaða „allsherjarlögsögu“
(universal jurisdiction) til að saksækja og dæma í málum einstaklinga er grun-
aðir væru um hópmorð, glæpi gegn mannúð eða stríðsglæpi. Væri slík lögsaga
byggð á þjóðréttarvenju sem hefði stöðu jus cogens en einkenni hennar er að
30 John T. Holnics, sama rit, bls. 75-76.
18