Tímarit lögfræðinga - 01.06.2004, Síða 9

vanheimild og aðra réttarágalla og reglur um eiginleika greiðslu, þ.e. reglur um
galla.
Lög um lausafjárkaup nr. 50/2000 (kpl.) sem tóku gildi hér á landi hinn 1.
júní 2001 hafa að geyma ýtarlegar reglur um eiginleika söluhlutar, þ.m.t.
skilgreiningu á því hvenær söluhlutur telst gallaður. Lýtur sú skilgreining, eins
og síðar verður fjallað um í grein þessari, bæði að eiginleikum söluhlutar og
notagildi hans, almennu og sérstöku, auk þess sem upplýsingar seljanda um
söluhlutinn geta haft áhrif á gallamatið.
I eldri kaupalögum, þ.e. lögum nr. 39/1922, var ekki að finna skilgreiningu
á gallahugtakinu. I gildistíð þeirra laga var inntak gallahugtaksins ákvarðað af
dómstólum og mótaðist í áratuga langri dómaframkvæmd. Til grundvallar var
lagt að gallahugtakið væri í aðalatriðum tvíþætt. Annars vegar varð söluhlutur
að hafa öll þau einkenni sem hann átti samkvæmt samningi að hafa. Af því
leiddi að hann mátti ekki hafa nein þau einkenni sem samningur gerði ekki ráð
fyrir. Væri misbrestur á þessu var galli á greiðslunni. Hið selda varð því að hafa
þau einkenni til að bera sem seljandi hafði sagt að það hefði, og það varð að
vera án þeirra einkenna sem seljandi hafði sagt að það hefði ekki. Hins vegar
var talið að galli væri á hlut ef hann hafði ekki þau einkenni sem slíkir hlutir
höfðu venjulega. Hafði þetta atriði fyrst og fremst þýðingu að lögum þegar ekki
var annað áskilið í samningi, beint eða óbeint. Væri hið selda einstaklega
ákveðið varð það að hafa þau einkenni sem eignir einkenndar með sama heiti
höfðu venjulega, og væri um tegundarkaup að ræða varð hið selda að hafa þau
einkenni sem eignir sömu tegundar höfðu venjulega.1 Þá gátu upplýsingar
seljanda um söluhlut haft áhrif á gallamatið og hlutur taldist gallaður ef hann
skorti þá kosti sem ætla mátti að áskildir væru.
Gallahugtak kpl. nr. 50/2000 byggir að sumu leyti á sömu skilgreiningu og
í tíð laga nr. 39/1922. Af því leiðir að ýmsar dómsúrlausnir úr eldri réttarfram-
kvæmd geta haft þýðingu við skýringu á ákvæðum gildandi laga eins og nánar
verður rakið síðar. Að öðru leyti er skilgreining gildandi laga á gallahugtakinu
mun ýtarlegri en sú sem stuðst var við í tíð eldri laga og ný viðmið hafa komið
til sögunnar. Þá ber og að hafa í huga í þessu sambandi að sá mikli munur er á
eldri og yngri kpl. að gallahugtak gildandi laga er lögbundið, þ.e. skilgreint í
lögunum sjálfum. Hlutverk dómstóla við beitingu þess verður því eðli málsins
samkvæmt að nokkra frábrugðið því hlutverki sem dómstólamir höfðu í því
sambandi í gildistíð eldri laga.
í lögum nr. 48/2003 um neytendakaup (nkpl.) er einnig fjallað um eiginleika
söluhlutar og eru reglur þeirra laga um galla að flestu leyti sambærilegar reglum
kpl. Þó er þar einnig að finna ákvæði sem rekja má til Evróputilskipunar um
1 Sjá nánar Ólafur Lárusson: Kaflar úr kröfurétti. MCMLXV, bls. 82-86. Skilgreining sú sem hér
var stuðst við byggði að nokkru leyti á ummælum sem fram komu í athugsemdum greinargerðar
með frumvarpi til dönsku kpl. frá 1906. Sjá t.d. Anders Vinding Kruse: Kpbsretten. Kaupmanna-
höfn 1992, bls. 95.
193