Tímarit lögfræðinga - 01.06.2004, Side 45

Dómur Hæstaréttar frá 4. mars 2004 í málinu nr. 180/2003 (Leirutangi)
I dóminum segir m.a. svo: „Eins og rakið er í hinum áfrýjaða dómi mun vera farið
upp á þakloftið um brattan stiga sem áfastur er hlera sem lokar stigaopinu, en beint
fyrir ofan stigaopið sést greinilega viðgerð á þakdúknum ... Aðaláfrýjendum var
gefinn kostur á að skoða þakloftið, sem þau létu ógert að öðru leyti en því að aðal-
áfrýjandinn Ásgrímur mun hafa staðið í stiganum og litið þaðan upp. Þá er fram
komið að utan húss mátti sjá af jörðu niðri merki viðgerða á þaksteini, væri athygli
beint þangað. Samkvæmt framansögðu áttu gallar á þaki hússins ekki að geta dulist
væri eignin skoðuð með þeirri athygli, sem ætlast mátti til“.
í 2. mgr. 20. gr. kpl. kemur ekki fram bein skylda kaupanda til þess að
rannsaka söluhlut að eigin frumkvæði fyrir kaup. Þótti við setningu kpl. ekki
ástæða til þess að lögleiða slíka reglu, enda myndi hún hafa litla raunhæfa
þýðingu í mörgum tilvikum, t.d. þegar kaup eiga sér stað í venjulegri búðar-
verslun. Ef um neytendakaup er að ræða og sérfræðileg þekking kaupanda er
ekki fyrir hendi er varla unnt að gera meiri kröfur en þær að kaupandinn athugi
að umbúðir séu heilar. Hins vegar leiðir það af ákvæðum 31. gr. kpl. að á
kaupanda hvílir rannsóknarskylda eftir að hlutur hefur verið afhentur. Það getur
á hinn bóginn leitt af samningi aðila eða venju að kaupandi eigi að rannsaka
söluhlut fyrir kaup. í pöntunarkaupum er eðli málsins samkvæmt ekki unnt að
rannsaka söluhlut fyrir kaup, en í því tilviki ætti að vera unnt að skoða efni o.fl.
í hlutnum.61
Reglur um aðgæsluskyldu kaupanda og þýðingu þess að henni er ekki sinnt
eru í 29. gr. fkpl. I athugasemdum greinargerðar með frumvarpi til laganna segir
að við skipan reglna um fasteignakaup þurfi að taka afstöðu til þess hvort mæla
eigi fyrir um fortakslausa skoðunarskyldu af hálfu kaupanda. Slíkt væri
andstætt áratuga réttarframkvæmd og viðhorfi í norskum og dönskum rétti, auk
þess sem það samrýmdist ekki reglum laga um lausafjárkaup. Mesti vandinn
við að lögfesta slíka reglu sé og sá að ákvarða hverju það ætti þá að varða
kaupanda ef hann sinnti ekki skoðunarskyldu sinni. Hætt sé við að jafnvægi
milli hagsmuna kaupanda og seljanda yrði raskað ef stigið yrði það skref að
mæla án fyrirvara um skoðunarskyldu kaupanda. Slfkt færi ekki heldur saman
við ákvæði 12. gr. laga nr. 54/1997 um fasteigna-, fyrirtækja- og skipasölu, sem
miði við að seljandi eigi að sjá um að afla og veita tilteknar upplýsingar um
eignina. Því hafi við setningu laganna ekki þótt rétt að leggja til reglu um
fortakslausa skoðunarskyldu kaupanda. Regla 29. gr. sé í samræmi við þær
reglur sem farið hafi verið eftir í réttarframkvæmd.
Þá segir að í 1. mgr. 29. gr. sé mælt fyrir um almenna reglu þess efnis að
kaupandi geti ekki borið fyrir sig galla sem hann þekkti til eða átti að þekkja til
þegar kaupsamningur var gerður. Með kaupanda í þessu sambandi sé ekki
aðeins átt við kaupanda sjálfan heldur einnig aðra sem samsamaðir verði með
61 Alþt. 1999-2000, A-deild, bls. 841.
229