Ægir - 01.05.1997, Qupperneq 40

Hver eru áhrif farsela úr
Norður-íshafi á fiskveiðarnar?
fæða og neysla blöðrusela og vöðusela á íslandsmiðum
Inngangur
í þessari grein verður fjallað um heim-
sóknir farsela; blöðrusela (Cystophora
cristata), vöðusela (Phoca groenland-
ica), kampsela (Erignathus barbatus)
og hringanóra (hoca hispida) úr Norð-
ur-íshafinu að ströndum íslands tíma-
bilið 1989-1994. Auk þess verður reynt
að meta áhrif þeirra á fiskveiðar á ís-
landsmiðum.
Þessar tegundir eru reglulegir flæk-
ingar hér. Engin dæmi eru til þess aö
þeir hafi kæpt, nema ef vera kynni
vööuselir (Erlingur Hauksson 1986).
Upplýsingar um heimsóknir þessara
sela fást er þeir festast í veiöarfærum
eða eru skotnir af veiðimönnum, því
ekki er fylgst með fjölda þeirra á ís-
landsmiðum með reglubundnum
hætti. Rannsóknir á þessum selateg-
undum hér við land eru einnig í al-
gjöru lágmarki. Upplýsingar um fæðu
blöðrusela, vöðusela og kampsela á ís-
landsmiðum eru frekar litlar og er
þessi könnun sú eina sem höfundur
hefur rekist á. Jónbjörn Pálsson (1977)
kannaði nokkuð fæðu hringanóra árið
1976.
Á síðari árum hefur tækninni fleygt
fram til þess að fylgjast með ferðum
sela. Ýmist er notuð tækni er byggir á
radíóbylgjum eða gervihnattatækni
(Folkow 1994). Þannig vitum við mun
meira um ferðir blöðrusela en áður og
getum áætlað þann tíma sem þeir
dveljast á íslandsmiðum. Upplýsingar
um þetta skortir hjá hinum selateg-
undunum.
Efniviður og aðferðir
Ýmist bárust dýr í heilu lagi eða neðri
kjálkinn, maginn og kynfærin voru
send höfundi til skoðunar. Hringor-
manefnd greiddi fyrir sýnin þetta
tímabil sem hér um ræðir. Tafla 1 sýn-
ir fjölda dýra og maga með fæðuleif-
um sem söfnuðust.
Aldur sela er ákvarðaður af vaxtar-
hringjum í vígtönnum úr neðri kjálka.
Til þess er þversneið (0,5-0,7 mm) sög-
uð úr tönninni. Hún er síðan skoðuð í
víðsjá, við 6 til 50 sinnum stækkun,
með áfallandi Ijósi og sjást þá vaxtar-
hringirnir í tannefni og tannlími víg-
tannarinnar. Kyn dýra er ákvarðað eft-
ir kynfærum þeirra.
Maginn er opnaður og innihaldið
skoðað í gengum 0,3 mm síu. Kvarnir
og bein úr fiskum og leifar hryggleys-
ingja verða þá eftir í síunni og eru
ákvarðaðar til tegunda eða tegunda-
hópa. Kvarnir eru aldursgreindar og
lengdarmældar. Þannig fengust upp-
lýsingar um prósentutíðni og fjölda
hverrar fæðutegundar og upplýsingar
um aldur og lengd þeirra fiska sem
étnir voru. Upplýsingar um samband
kvarnalengdar og fisklengdar og
kvarnalengdar og fiskþunga fiska á ís-
landsmiðum liggja fyrir og er þessum
samböndum beitt til þess að ákvarða
lengd og þyngd étinna fiska. Þunga
fæðu er breytt í orku með stuðlum
sem fengust úr orkuinnihaldsmæling-
um á helstu fæðutengundum sela hér
við land. (Erlingur Hauksson 1993,•
Droplaug Ólafsdóttir og Erlingur
Hauksson 1993)
Neysla er ákvörðuð út frá upplýs-
ingum um orkuþörf dýranna. Fæðu er
umbreytt í orku og neysla selanna af
hverri fæðutegund reiknuð út.
Þegar stærð bráðar sela úr fiskistofni
og stærð fiska í veiði fiskiskipa skarast
verulega er mögulegt að meta mögu-
leika aflaaukningu sem hlutfallið át
sela/afli (Beverton 1985)
Veiöistaðir blöörusela við ísland tímabilið 1989 til 1994. (2. nvynd)
40 ÆGIR ________________________________________________________________