Árbók Háskóla Íslands - 31.12.1999, Page 124

Tavsen ískjarnanum frá Norður-Grænlandi til að kanna veðurfars- og jöklabreyt-
ingará þeim slóðum síðastliðin 10.000 ár. Frumniðurstöður úrstærsta grunn-
vatnsverkefni síðustu ára voru kynntar. en samsætumælingum á grunn-
vatnssýnum úr Skagafirði, sem safnað var á árunum 1996-1998. lauk á árinu.
Hafstraumakerfi norðan Islands voru könnuð með samsætumælingum í sam-
vinnu við Hafrannsóknastofnun og aldursgreiningar á lífrænum leifum í setkjörn-
um af landgrunni íslands voru gerðar í samvinnu við AMS-aldursgreiningarstof-
una í Árósum. Uppbyggingu á lofttæmilínu til undirbúnings vatnssýna fyrir geisl-
akolsmælingar lauk fyrra hluta ársins og um 70 grunnvatnssýni úr Skagafirði
hafa verið send til Árósa til aldursgreininga með geislakolsaðferð. Stöðugar sam-
sætur kolefnis í öllum sýnum sem greind eru á aldursgreiningarstofunni í Árós-
um eru mæld í massagreini Raunvísindastofnunar.
Háloftadeild jarðeðlisfræðistofu sér um rekstur einu segulmælingastöðvar lands-
ins sem er í Leirvogi i Mosfellssveit. Verulegar framfarir urðu í starfsemi hennar
á árinu vegna nýrra mælitækja og endurbóta á eldri tækjum. Deildin hefur einnig
umsjón með rekstri þriggja stöðva til norðurljósarannsókna sem Pólrannsókna-
stofnun Japans hefur komið upp hér á landi í samvinnu við Raunvísindastofnun.
Almanak Háskólans er reiknað og búið tit prentunar á háloftadeild. og deitdin sér
einnig um dreifingu ritsins til bóksata. Þá hefur áhersla verið lögð á íðorðastarf.
einkanlega á sviði tötvutækni og stjörnufræði.
Starfsmenn stofunnar birtu (einir eða með öðrum) yfir 15 greinar í ritrýndum
tímaritum á alþjóðavettvangi á árinu og auk þess kafta í bókum. fjölda af
skýrslum. greinar á íslensku, útdrætti erinda á ráðstefnum o.fl. Af fyrsttöldu rit-
smíðunum má t.d. nefna grein um myndun jarðskorpu yfir íslenska möttulstrókn-
um. grein um GPS-landmætingar á Suðvesturlandi. grein um þyngdarmælingar
af Surtsey. grein um veðurathuganir og afkomu Vatnajökuls. greinar um túlkun á
segulmögnun bergs. greinar um túlkun samsætumælinga í Grænlandsjökli. grein
um breytingar á fæðuvali manna í norrænu byggðunum á Græntandi og grein um
norðurljósarannsóknir.
Auk ofangreinds veittu starfsmenn jarðeðlisfræðistofu Almannvörnum og Vega-
gerðinni ráðgjöf og fjölmiðlum upplýsingar um stjörnu- og jarðeðtisfræðileg efni
m.a. um eldsumbrot.
Jarðfræðistofa
Rannsóknir jarðfræðistofu spanna mjög vítt svið. frá tilraunabergfræði til mann-
vistartandafræði. frá steingervingum til eldsumbrota. Á stofunni störfuðu tveir
sérfræðingar á árinu. þar af tveir verkefnaráðnir. tveir tækjafræðingar. átta kenn-
arar í jarð- og landafræði. og fjórir nemendur í doktors- og meistaranámi, alts 22.
Rannsóknir tengdar jarðvá beindust annars vegar að tilvist og hegðun bergkviku í
rótum megineldstöðva. hins vegar að margvíslegri könnun og vöktun Grímsvatna.
Kötlu og Eyjafjaltajökuls vegna nýlegrar eldvirkni þar. Þessar rannsóknir hafa
verið sérstaktega styrktar af Atþingi. Þá var eldvirknisaga svæðisins undir Vatna-
jökli og kringum hann rakin með gjóskulögum í jökulís atlt aftur á 11. öld, auk
þess sem gjóska frá Islandi hefur verið könnuð á hafsbotninum umhverfis ísland
og á Brettandseyjum. Á árinu var unnið að miklu rannsóknarverkefni um sögu
loftstagsbreytinga á síðkvarter-tímabilinu og í nútímanum sem rakin er úr set-
kjörnum sem teknir eru á landgrunninu og í stöðuvötnum. Rannsóknir þessar, og
aðrar þeim tengdar. eru þverfaglegar í eðli sínu og samþættast í þeim greinar
eins og steingervingafræði. setlagafræði. bergsegulfræði, gjóskulagafræði, lofts-
lagsfræði o.ft. Enn fremur var fram haldið viðamiklum rannsóknum stofunnar á
efnaveðrun á (slandi. jarðefnafræði katda og heita vatnsins og eðli jarðhitans. I
berg- og bergefnafræði er annars vegar vaxandi áhersta á tilraunir þar sem glímt
er við þau grundvallarlögmál sem ráða eðti og efnasamsetningu bergkviku. hins
vegar á rannsóknir á glerinnlyksum í kristöllum. Með síðarnefndu rannsóknunum
er m.a. vonast til þess að aukin vitneskja fáist um eðli möttulstróksins undir ís-
landi. I landafræði var fram haldið rannsóknum á breytingum á gróðri og jarðvegi
og tengslum þeirra við landnýtingu á ákveðnum svæðum. Á sviði sagnfræðilegrar
landafræði var unnið að því að varpa tjósi á hugmyndir útlendinga um íslendinga í
aldanna rás og hugmyndir íslendinga um sjálfa sig eins og þær endurspeglast í
ferðabókum og ritum um l’sland. I mannvistarlandafræði var m.a. unnið að rann-
sóknum á þróun atvinnulífs. samfétags og byggðar á tilteknum svæðum. auk
þess sem landfræðingar við H. I. hafa farið fyrir þverfaglegum hópi um úttekt á
svæðisbundnum matarhefðum á Islandi og hagnýtingu þeirra til nýsköpunar hjá
120