Frjáls verslun - 01.08.2002, Blaðsíða 10

RITSTJÓRNARGREIN
Hlulhafafundir á Laugardalsvelli
Knn og aftur hefur hún skotíð upp kollinum
umræðan um smáa og stóra hluthafa og hvort það
sé bönkum og öðrum fyrirtækjum hollt að þar sé
sterkur, einstakur hluthafi með ráðandi hlut og
haldi utan um stjórnartaumana. Einn daginn er
rætt um nauðsyn þess að hafa sterkan kjölfestu-
fiárfesti en hinn daginn telja menn það alveg
glórulaust og þá kemst ekkert annað að í umræð-
unni en „dreifð eignaraðild" vegna þess að gæta
verði að hlutföllum auðs og áhrifa í þjóðfélaginu.
Þegar kemur að bönkum og ijármálafyrirtækjum
verða menn mjög rjóðir í kinnum og andstuttir og telja að þá sé
aldrei eins brýnt að hafa eignaraðildina dreifða og að þjóðar-
hagsmunir séu í húfi. Það gleymist bara eitt, það er mjög erfitt
að skammta og miðstýra flæði fjármagns. Það er heldur engan
veginn þess virði að setja reglur um hámarkshlut hvers hluthafa
í Jjármálafyrirtækjum - svo auðvelt er að fara í kringum þær.
Hvers vegna ekki á Laugardalsvelli? Kjarni málsins er að smáir
hluthafar í fyrirtækjum hafa engan áhuga á áhrifum eða
völdum, þeir vilja einungis ávaxta sitt pund og vera farþegar í
aftursætinu. Þetta er löngu vitað. Hvers vegna eru t.d. hluthafa-
fundir í fyrirtækjum, sem eru í eigu 5 til 15 þúsund hlutahafa,
haldnir í ráðstefnusölum á Sögu, Loftleiðum eða Grand Hóteli
en ekki á Laugardalsvellinum, Laugardalshöllinni eða á ein-
hveiju stóru útívistarsvæði í ljósi hins mikla ljölda hluthafa?
Geta 15 þúsund hluthafar komið saman á Islandi nema úr verði
stór útihátíð? Og hvernig stendur á því að hótel og miðlungs-
stórir ráðstefnusalir eru vettvangur hluthafafunda í Bandaríkj-
unum þótt hluthafar séu 100, 200 eða 300 þúsund? Ástæðan er
sú að obbinn af hluthöfunum, hinn þögli meirihluti, lætur ekki
sjá sig á hluthafafundum og nýtír ekki atkvæðarétt sinn. Þess
vegna þarf ekki nema 25 tíl 30% atkvæða í slíkum félögum til að
yfirtaka þau. Þrír til fjórir hluthafar, með 8 til 9% hlut hver, fara
létt með að ná ráðandi hlut þegar eignaraðild er mjög dreifð.
Þeir fá sömuleiðis miklu meiri völd en eignarhlutur þeirra ættí
að veita þeim. I nýlegu valdabröltí innan hluthafahóps Islands-
banka og Fjárfestingarfélagsins Straums snerust átökin um að
yfirtaka þessi félög með um 30 til 35% atkvæða á
bak við sig. Eðlilega vaknar sú spurning gagnvart
hinum almenna, örsmáa hluthafa, hver sé
munurinn á því að einn hluthafi eigi 45% í banka og
stýri honum eða þrír til tjórir eigi samanlagt 35%
hlut og ráði för. Má jafnvel ekki ætla að þessi eini
eigi meira undir því að bankinn dafni, þannig að
hann, aðrir hluthafar, starfsmenn og viðskipta-
vinirnir njótí góðs af því? Og ef það er svona
alslæmt að einn hluthafi eigi stóran hlut í almenn-
ingshlutafélagi má spyija sig að því hvernig þessu
sé eiginlega háttað í lokuðum flölskyldufyrirtækjum, stofnuðum
og reknum af athafnamönnum sem til þessa hefur verið álitið
eðlilegt að heíja upp til skýjanna fyrir dugnað. Reynslan sýnir að
oftar en ekki fer að halla undan fætí þegar frumheijinn hverfur
af sjónarsviðinu og margir afkomendur byija að bítast um bit-
ann, þ.e. þegar upp kemur „dreifð eignaraðild“. Þeim átökum
lyktar gjarnan með því að einn úr fjölskyldunni fær óskorað vald
til að reka fyrirtækið áfram og ættingjarnir eru þá farþegar sem
njóta vinningsins - verði eign þeirra verðmætari - eða þá að aðrir
í fjölskyldunni selja forystusauðnum hlut sinn. Þriðja úrræðið er
svo að fara með fyrirtækið á markað tíl að hver og einn í tjöl-
skyldunni getí selt hveijum sem er bréf sín á markaði.
Ekki Skotheld kenning Eftír stendur að kenningin um að
„dreifð eignaraðild“ sé betri og réttlátari er alls ekki óbrigðult
náttúrulögmál. Þess utan er ekki hægt að skammta og miðstýra
flæði ijármagns. Til hvers að setja hámarksreglur um eignar-
hlut þegar það er leikur einn að mynda blokkir og fara í kring-
um reglurnar? Og hvað er eiginlega „dreifð eignaraðild“? Er það
miklu „dreifðari eignaraðild“ fyrir hinn agnarsmá hluthafa að
þrír til fjórir nái ráðandi hlut út á 35% atkvæða eða að einhver
einn eigi 45% hlut? Svo dreifð getur eignaraðild orðið - og hinn
þögli meirihluti svo þögull - að það dugi tveimur tíl þremur hlut-
höfum að ná yfirhöndinni með aðeins 25% hlut á bak við sig - og
það þótt hluthafafundurinn sé haldinn á tómum Laugardalsvell-
inum. Þetta kallar maður dreifingu í lagi, eða hvað?
Jón G. Hauksson
Fí 23
Stofiiuð 1939
Sérrit um viðskiþta-, efnahags- og atvinnumál - 64. ár
Sjöfn Guðrún Helga Geir Ólafsson Hallgrímur
Sigurgeirsdóttir Sigurðardóttir Ijósmyndari Egilsson
auglýsingastjóri blaðamaður útlitshönnuður
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR: Jón G. Hauksson
AUGLÝSINGASTJÓRI: Sjöfn Sigurgeirsdóttir
BLAÐAMAÐUR: Guðrún Helga Sigurðardóttir
UÓSMYNDARI: Geir Ólafsson
ÚTLTTSHÖNNUN: Hallgrímur Egilsson
ÚTGEFANDI: Heimur hf.
V heimur
RTTSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG AFGREIÐSLA:
Borgartúni 23,105 Reykjavík, sími: 512 7575, fax: 561 8646, netfang: fv@heimur.is
ÁSKRIFTARVERÐ: kr 7.700,-10% afsláttur ef greitt er með kreditkorti.
LAUSASÖLUVERÐ Á BÓKINNI 300 STÆRSTU ER: 1.995 kr.
DREIFING: Heimur hf„ sími 512 7575
FIIAIUVINNA, PRENTUN OG BÓKBAND: Gutenberg hf.
UTGREININGAR: Heimur hf. - Öll réttindi áskilin varðandi efni og myndir
ISSN 1017-3544
10