Frjáls verslun - 01.08.2002, Síða 52

LflUN FORSTJÓRA
Hver eru sanngjörn
Hvað er sanngjarnt og hvað ekki þegar kemur að launum - og hvað þá þegar rætt er um laun forstjóra
sem eru eilífðar þrætuepli. Hinn umdeildi 83 ára stjórnunargúrú dr. Elliott Jaques hefur kenningar
um réttlát laun og hikar ekki við að skipta fólki upp í stéttir eftir hæfileikum. Jaques er svo
umdeildur að sumir prófessorar banna stúdentum sínum að ræða kenningar hans.
Eftír Sveinbjörn Högnason viðskiptafræðing Myndir: Geir Ólafsson
Dr. Elliott Jaques er svo umdeildur
að sumir prófessorar í viðskipta-
háskólum banna stúdentum sín-
um að ræða kenningar hans í tímum.
Jaques segir að við fæðumst með
ákveðna getu og þegar við verðum
fullorðin, t.d. 18 ára, þá geti hver ein-
staklingur ráðið við starf af
ákveðinni verkefnislengd
og flækjustigi. Hann
segir að þetta sé mæl-
anlegt og að hægt sé að
draga menn í dilka eftir
niðurstöðunni; sumum
hæfi verkamannastörf á
meðan öðrum hæfi verk-
stjórastaða. Jaques held-
ur því fram að fólk fari á
um fimmtán ára fresti yfir
þröskuldinn á næsta
þroskastig og geti samfara
því ráðið við flóknari verk-
efni.
Sumir prófessorar banna
umræðu um hann Þessi 83
ára prófessor er líklegast um-
deildasti stjórnunarráðgjafi í
heiminum, kenningar hans og þær
ályktanir sem hann dregur af þeim
hafa kallað á harkaleg viðbrögð.
American Compensation Association
(nú WorldatWork) hefur fordæmt
kenningarnar. Sumir af samstarfsfélögum
Jaques forðast að kynna sig í þá veru. Sumir
prófessorar í viðskiptaháskólum banna stúd-
entum að ræða kenningar Jaques í tímum.
Hann hefur verið kallaður stjórnunarfasisti.
En hvað er það sem kallar á þessi harkalegu
viðbrögð? Jaques staðhæfir að hann og ein-
ungis hann hafi búið til prófanlega
kenningu í stjórnun. Þegar
hann lýsir henni þá
skiptast áheyrendur í tvö
horn; þá sem elska hann
og þá sem hata hann.
Hafa hæfileikar Dínir verið nýttir til fullnustu? jaques segir að
stjórnunarpýramídinn sé náttúrulögmál sem hafi þróast í gegn
um tíðina. A hverju lagi er fólk með hæfileika og getu sem að
grunni til eru meðfædd. Þegar pýramídinn er settur upp sam-
kvæmt hönnun Jaques er hann með stéttskiptingu sinni ekki
eðlislægt kúgunartæki, heldur mælitæki á hæfiii og getu starfs-
manna. Við fólk sem lætur í ljós vanþóknun á stéttskiptingu segir
Jaques: „Leyfðu mér að giska, þú hefur aldrei unnið hjá fyrirtæki
sem hefur nýtt hæfileika þína til fullnustu.“
Vegna uppbyggingar pýramídans þá falla starfsmenn í störf
og hlutverk sem henta þeim fullkomlega. Hvorki of erfið né ein-
föld. Abyrgð og vald fara saman. Jaques segir að yfirmenn beri
ábyrgð á gerðum og árangri undirmanna sinna. Ef undirmenn
ráða ekki við starfið eða ná ekki árangri, þá er það ekki þeim að
kenna, heldur yfirmanninum. Yfirmenn eiga að styðja við bakið
á undirmönnum sínum og sjá til þess að þeir ráði við verkefni
sín, t.d. með því að senda þá á námskeið eða í starfsþjálfun.
I fyrstu virðist kerfið vera rígneglt og ósveigjanlegt, en
það er enginn vafi varðandi ábyrgð og vald. Hver og einn
veit hver er hans yfirmaður, enginn þörf á að giska á
hvað stjórinn vill eða Ijúga til um árangur;
stjórinn ber ábyrgðina. Innbyggt í
kerfið er umhyggja yfirmanna
fyrir undirmönnum og alls ekki
ólíklegt að stjórinn spyrji þig
hvað þú þurfir til að ná árangri!
Starfsfólkið upplifir þetta sem
vinnustað þar sem því er treyst og
það treystir á kerfið.
Tortryggni og ótti Fólki innan kerfis-
ins líður vel á meðan fólk sem heyrir lýs-
ingu á kerfinu fyllist tortryggni og ótta.
Það er ljóst að kerfið greinir og gerir upp á
milli starfsmanna efdr meðfæddum hæfi-
leikum, áunninni getu og hæfni. Sérstaklega
því sem gerir einn að stjórnanda en annan að
undirmanni. Mönnum dettur í hug verk
Aldous Huxley’s, Brave New World, þar sem
var kynbætt til að ná fram ákveðinni hæfni og
Greinarhöfundur, Sveinbjörn Högnason viðskiþta-
frœðingur, fjallar hér um afar umdeildar kenningar dr.
Elliott Jaques sem ganga m.a. út á eðlilega tilurð stétta-
skiþtingar. En stéttaskiþting er jú af langflestum talin
afar ósanngjörn.
52