Morgunn - 01.12.1965, Blaðsíða 19

MORGUNN
97
Það má undrunarvert kallast, að nokkur vísindagrein skuli
geta aðhyllzt þá skoðun á sál eða anda mannsins, sem ekki
aðeins skortir gjörsamlega sannanir fyrir, heldur hefur ekki
svo mikið sem sennilega tilgátu við að styðjast. Slík afstaða
hefur öll einkenni hreinnar trúgirni og er ekkert annað en
trúarbrögð. Eigi að síður hefur þessi „trú“ orðið svo að
segja jafn algeng meðal vísindamanna og í kennslustofunum
eins og trúin á tilveru mannssálarinnar hefur verið það í
guðfræðiskólunum.
En ekkert verður endanlega til lykta leitt á neinu sviði
með órökstuddri og ósannaðri trú einni saman.
Á dögum þeirra Copernicusar og Galileos urðu hugsandi
menn að velja um það tvennt, hvort jörðin væri miðdepill
alheimsins eða sólin. Úr þeirri fornu deilu skar ekkert vald-
boð, heldur vísindaleg rannsókn. Og nú í dag verða hugsandi
menn að gera það upp við sig, hvort miðdepill hins persónu-
lega heims einstaklingsins, er sál mannsins sjálfs, sá ein-
staklingslegi hugur eða andi, sem hugsar og skynjar, eða þá
heilinn af efni gjör. Úr þessari spurningu, hvort það sé sálin
eða heilinn, sem manninum stjórnar, getur rannsóknin ein
skorið. Þar verður ekki neins konar valdboði við komið.
Trúin ein, hverrar tegundar sem er, nægir ekki lengur til
þess að vísa mannkyninu veginn.
Og svarið við þessari spurningu þolir ekki langa bið. Það
er miklu meira aðkailandi en fullvissan um hitt, hvort jörð
eða sól sé miðdepill heimsins. Undir svarinu við þessari
spurningu er velferð, hamingja og líf mannkynsins komin.
Samfélagsvandamál nútímans og það, hversu á þeim er
tekið, á fyrst og fremst og augsýnilega rætur að rekja til
þess, að við kunnum ekki skil á eðli mannsins, skortir þar
bæði visindalega og heimspekilega þekkingu, og vitum því
blátt áfram ekki hvað honum er fyrir beztu, né hvernig eigi
að leysa vandamál hans. Þekking okkar á manninum er í
molum. Þar höfum við ekki við annað að styðjast en ágizk-
7
-