Morgunn - 01.12.1965, Blaðsíða 54

132
MORGUNN
electrónur, nevtrónur o. s. frv. Og hann trúir því, að úr þeim
séu öll frumefnin gjör, rúmlega níutíu að tölu. Efniseindirn-
ar eða atómin hafa hver um sig sína sérstöku eiginleika og
einkenni, sem ekki eru fyrir hendi í þeim öreindum, sem
þær eru samsettar af. Hér kemur því fram eitthvað algjör-
lega nýtt, er virðist eiga uppruna sinn í samstillingu og
samstarfi öreindanna innan atómsins. — Ef við nú höldum
áfram og athugum hinar svonefndu sameindir (molecules)
hinna samsettu efna, þá hafa þau einnig sín sérkenni, sem
ekki finnast í atómum þeim, sem þær eru samsettar af. Sé
haldið áfram lengra á þessari braut og rannsakaðar hinar
lifandi frumur eða sellur, þá hafa einnig þær eiginleika, sem
ekki eru fyrir hendi í þeim atómum, sem þær eru byggðar
úr, heldur koma fram við tengsli og samstarf. Sama verður
uppi á teningnum, þegar athuguð er hin flókna og samsetta
bygging mannlegs likama. Einkenni hans sem heildar eru
önnur en hinna einstöku líffæra. Hinar stóru heildir fela
jafnan í sér annað og meira en hinir einstöku hlutar þeirra
til samans, vegna þess að sjálf tengslin fela í sér nýja eigin-
leika, sem þá fyrst koma í ljós. Við hina vísindalegu sundur-
liðun og sundurgreining sérfræðinganna, þurrkast einkenni
hinna stóru heilda út í æ ríkara mæli þannig, að þær hverfa
sjónum þess, sem einbeitir sér að því smáa. Efnishyggjan
er ein tegund þeirrar ófuilkomnu og röngu skoðunar, að
með því að skilja hið smáa, getum við einnig skilið hið stóra,
og að heildin sé i raun og veru ekkert annað né meira en allir
einstakir hlutar hennar til samans. Veilurnar í þessu ættu
að vera hverjum manni augljósar. Ef við viljum reyna að
skilja tilgang tilverunnar og leita svars við hinum dýpstu
gátum hennar, þá verðum við að velja hinn hæsta sjónarhól,
sem unnt er að fá, til yfirsýnar yfir hina miklu heild. En af
því leiðir, að áreiðanlegustu svörin sé að finna hjá þeim fáu
útvöldu, sem eiga það innsæi og þann andlega þroska, sem
sameinast í sál þess, sem er í senn mikill spekingur og helg-
ur maður.