Morgunblaðið - 29.11.2008, Blaðsíða 32

Eftir Kolbrúnu Bergþórsdóttur
kolbrun@mbl.is
H
örður Torfason
söngvaskáld hefur
undanfarnar vikur
staðið fyrir mótmæl-
um á Austurvelli
vegna efnahagsástandsins. Yf-
irskrift mótmælanna er Breiðfylk-
ing gegn ástandinu. Áttundi mót-
mælafundurinn er í dag og Hörður
segir framhald verða á. En það eru
ekki einungis mótmæli sem setja
mark sitt á líf Harðar þessa dagana
því út er komin ævisaga hans Tabú
sem Ævar Örn Jósefsson skráir en
þar rekur Hörður viðburðaríka ævi
sem einkennst hefur af baráttu, ekki
síst fyrir réttindum samkyn-
hneigðra en hann var hugmynda-
smiðurinn og aðaldriffjöðrin að
stofnun Samtakanna 78.
Hann er fyrst spurður um hug-
myndina á bak við mótmælin. „Mér
finnst það vera starf listamanna að
gagnrýna vald og ljá málstað eða
einstaklingum sem standa höllum
fæti rödd sína og það hef ég verið að
gera í rúm þrjátíu ár. Þetta hófst
með því að ég fór niður í bæ á laug-
ardegi og sagði fólki frá því. Þar
stóð ég í heila viku daglega á hádegi
ásamt fámennum hópi og við héld-
um ræður og ræddum ástandið. Ég
stefndi að því að stækka fund-
araðstöðuna og fjölga gestunum og
það tókst. Næsta laugardag komu
fleiri og síðan streymdi fólk að. Nú
er áttundi laugardaginn. Ég vil
finna stað fyrir þá sem verða fyrir
óréttlæti valdhafa, stað þar sem þeir
geta tjáð tilfinningar sínar og miðlað
til annarra og efnt til skoðanaskipta.
Það er siðferðileg skylda okkar og
lagalegur réttur að nýta okkur mót-
mælaréttinn. Það er verið að gera á
Austurvelli á hverjum laugardegi.
Það skiptir ekki máli hvar í flokki
fólk stendur eða hvaða lífsviðhorf
það hefur, fyrst og fremst er verið
að kalla fólk saman svo það verði
meðvitað um að það stendur ekki
eitt í baráttunni. En fulltrúar stjórn-
málaflokka fá ekki að fara á pall-
inn.“
Nýtt stjórnmálaafl?
Menn mæta á Austurvöll á mis-
munandi forsendum, sumir vilja
kosningar, aðrir vilja þær ekki held-
ur mæta til að sýna samstöðu.
Skiptir ekki máli hverju fólk er að
mótmæla?
„Fjöldinn var óöruggur vegna
þess að hann var gerður óöruggur.
Fjöldinn er óðum að ná áttum. Vald-
hafar og þjóðin eru að átta sig á að
gamla kerfið er hrunið og hefð-
bundnar aðferðir duga ekki lengur.
Það varð vendipunktur fyrir
nokkrum dögum þegar vantrausts-
tillaga á ríkisstjórnina var felld, eins
og mátti reyndar búast við. Enda
var hún sett fram á röngum tíma.
Nú breytum við áherslunum. Það er
ekki alveg ljóst hvernig þær breyt-
ast en þær munu breytast.“
Ef krafan hefur verið að rík-
isstjórnin segi af sér, sérðu þá
stjórnarandstöðuna sem valkost?
„Nei, ég er að kalla eftir nýju Ís-
landi. Talsmenn stjórnmálaflokk-
anna segja að fólk eigi að streyma
inn í flokkana og breyta þeim innan
frá. En margir sjá það ekki sem
vænlega leið því hættan er sú að
flokkarnir lagi fólkið að gamla
flokkakerfinu og þá nást engar
breytingar fram. Það má vel vera að
þessi fjöldahreyfing verði að nýju
stjórnmálaafli. Það er sagt að með
lögum skuli land byggja. Ég segi:
Með siðferði skal land byggja. Mér
finnst að siðferði eigi að vera ofar
lögum. Það eru stjórnunarhættirnir
sem hafa komið okkur í þá stöðu
sem við erum í. Við verðum að end-
urskoða allt stjórnkerfið og móta
nýtt.“
Hversu lengi eiga mótmælin að
standa, varla er hægt að halda þeim
endalaust áfram?
„Hversu lengi ætlar núverandi
stjórn að sitja? Varla getur hún það
endalaust. Því fyrr sem hún fer því
betur fer íslensku þjóðinni að líða.
Og svo er að bretta upp ermarnar
og takast á við allan þennan vanda.“
Gætirðu hugsað þér að fara í
stjórnmál?
„Nei, ég er ekki stjórnmálamað-
ur. Ég er listamaður. Ég hef verið
að vinna í tvo mánuði í sambandi við
þessi mótmæli og er oft og tíðum
undir miklu tilfinningalegu álagi.
Um daginn stakk ég upp á því að ég
hætti sem forsvarsmaður þessarar
breiðfylkingar. Mér var sagt að ég
gæti það ekki og mætti það ekki.
Svo ég held áfram. Ég væri tilbúinn
að aðstoða við að koma nýrri stjórn-
málahreyfingu saman. Ég svík ekki
skyldur mínar en tilgangur minn er
ekki að verða stjórnmálamaður.“
Þú ert í sambandi við fólk öllum
stundum. Hvernig er ástandið hjá
þeim sem hafa farið verst út úr
kreppunni?
„Nýlega talaði ég við að tvo menn
á mínum aldri sem hafa misst allt.
Þeir slógu saman í lélegan húsvagn,
eru með hann úti á Reykjanesi, sofa
í þessum óupphitaða vagni með
sængurnar sínar og eiga ekki fyrir
mat. Ég ætla að hjálpa þessum
mönnum. Daginn áður var ég í sam-
bandi við mann sem missti húsið sitt
og er að missa fyrirtækið sitt. Hann
segir að um þessi mánaðamót verði
allt búið hjá sér. Hann íhugaði að
fyrirfara sér en ég sagði honum að
hann mætti ekki hverfa frá þessu
lífi, gæti ekki gert börnum sínum
það.
Ég verð afar dapur yfir þessum
aðstæðum og depurð mín breytist
oft í reiði þannig að ég virka hryss-
ingslegur og fráhrindandi. Ég varð
líka mjög reiður þegar ég hlustaði á
svör ráðamanna á fundinum í Há-
skólabíói. En ég vil ekki missa vald
á reiði minni heldur nýta hana í
skapandi orku. Mótmæli mín byggj-
ast ekki bara á því að vera á móti
vegna þess að um leið og ég er á
móti er ég að byggja upp. Ég set
mig í samband við annað fólk. Ég er
óhræddur, stend ekki og skelf. Með
því að þora er ég að kalla á aðra og
hvetja til samstöðu því mannlífið
byggist á samstöðu.
Lífsviðhorf mitt byggist á trú á
það að slæmu ástandi sé hægt að
breyta til hins betra. Þannig hófst
barátta mín fyrir réttindum sam-
kynhneigðra fyrir þremur áratug-
um. Þannig að þetta er ekki í fyrsta
skipti sem ég skipulegg mótmæli.
Ég hef gert það svo ótal oft áður
leynt og ljóst. Öll reynsla mín sam-
einast í því starfi sem ég er að vinna
í dag. Og eins og ég segi við fólk þá
er bara einn leikstjóri. Og mótmæli
verða að fara friðsamlega fram,
byggjast á gagnkvæmri virðingu.
Annars næst enginn árangur.“
Guðir á Hressingarskálanum
Hvernig var þín mannréttinda-
barátta sem samkynhneigður mað-
ur?
„Ég man eftir því að sem barn
hugsaði ég stundum um það af
hverju ég væri eins og ég væri. Af
hverju ég væri ekki eins og hinir,
eða hvers vegna hinir væru ekki
eins og ég. Þegar ég sem unglingur
varð fyrir höfnun af því ég mátti
ekki vera með vegna þess að ég var
öðruvísi þá hafði ég ekki orð á því af
því ég kunni ekki að réttlæta tilveru
mína. Mín aðferð var að ég nýtti
tíma minn vel í stað þess að gráta og
lamast. Ég fór inn í heim skáldskap-
arins.
Ég las ljóð, reyndi að kryfja þau
og skilja, þar á meðal las ég skáld-
skap Steins Steinars sem var í mikl-
um metum hjá fjölskyldu minni.
Faðir minn, sérstaklega, las ljóð
hans af mikilli lotningu og virðingu
og mér fannst foreldrar mínir oft
tala um Stein Steinar sem nokkurs
konar guð. Mamma vann á Hress-
ingarskálanum og eitt sinn á unga
aldri sá ég Stein Steinar þar sem
hann sat við borð ásamt öðru fólki.
Ég horfði á hann út undan mér en
þorði ekki að færa mig að borðinu.
Þetta fannst mér mikil upplifun.
Einn daginn á Hressingarskálanum
kynnti mamma mig fyrir ein-
staklega fallegum svarthærðum
manni frá Spáni sem hét Jesú. Þá
hugsaði ég með mér að guðirnir
byggju á Hressingarskálanum. Þar
voru bæði Jesú og Steinn Steinarr.
Ég vissi fremur snemma að ég
væri samkynhneigður. Ég var ekki
alinn upp í því viðhorfi heima hjá
mér að samkynhneigð væri skamm-
arleg heldur var það eitthvað sem lá
í lofti götunnar. Þess vegna, þegar
ég fór að fullorðnast, þagði ég yfir
tilfinningum mínum því ég vildi ekki
kalla skömm yfir foreldra mína og
ættingja.
Þegar ég var kominn yfir tvítugt
var fólk að segja mér að ég hefði
margskonar hæfileika og þá hugsaði
ég: En samt er ég hommi. Svo fór ég
að gera mér grein fyrir að það var
ákveðin hneigð í þá átt hjá þjóðinni
að það væri í lagi að niðurlægja
ákveðna einstaklinga, eins og þá
samkynhneigðu, og það gat ég ekki
samþykkt. Ég var ungur og óviss og
ekki eins fastur fyrir og maður verð-
ur þegar maður er kominn á sjö-
tugsaldur. En hugsunin um að ég
ætti ekki að láta aðra kúga mig var
farin að verða sterk. Ég vissi að ég
ætti sama rétt og aðrir á því að vera
til.
Ég var 25 ára gamall þegar ég fór
til Kaupmannahafnar og komst að
því að til voru samtök samkyn-
hneigðra. Ég kom inn á klúbb fyrir
samkynhneigða og sá tvær mann-
eskjur af sama kyni vera að dansa
saman. Þessar tvær manneskjur
voru elskendur og tilfinningar
þeirra voru virtar. Það var mér al-
gjör opinberun. Ég ræddi við fólk í
H ö r ð u r T o r f a s o n s ö n g v a s k á l d
» „Um daginn stakk ég upp á því að ég hættisem forsvarsmaður þessarar breiðfylkingar.
Mér var sagt að ég gæti það ekki og mætti það
ekki. Svo ég held áfram. Ég væri tilbúinn að að-
stoða við að koma nýrri stjórnmálahreyfingu sam-
an. Ég svík ekki skyldur mínar en tilgangur minn
er ekki að verða stjórnmálamaður.“
Gamla kerfið er hrunið
32 Daglegt lífVIÐTAL
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. NÓVEMBER 2008