Morgunblaðið - 29.11.2008, Síða 51

Minningar 51
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. NÓVEMBER 2008
✝ SteingrímurÞorsteinsson
fæddist á Dalvík 13.
október 1913. Hann
lést á Dalbæ, dval-
arheimili aldraðra á
Dalvík, 19. nóv-
ember síðastliðinn.
Foreldrar Stein-
gríms voru María
Eðvaldsdóttir hús-
freyja, f. 12.1. 1878,
d. 11.10. 1920, og
Þorsteinn Jónsson
verkamaður, f.
27.11. 1881, d. 18.7.
1967. Bræður Steingríms voru
Jón Trausti, f. 11.9. 1911, d. 4.12.
1984, og Marinó, f. 30.8. 1920, d.
18.11. 2006. Steingrímur missti
móður sína ungur og var tekinn í
fóstur af móðursystur sinni, Petr-
ínu Þórunni Jónsdóttur, f. 10.12.
1891, d. 18.4. 1974, og manni
hennar, Sigurði Þorgilssyni, f. 6.6.
1891, d. 11.4. 1951.
Hinn 18.10. 1941 kvæntist
Steingrímur Steinunni Svein-
björnsdóttur, f. 12.5. 1917, d. 17.1.
2005. Stofnuðu þau til heimilis að
Sólgörðum á Dalvík en fluttust
árið 1957 í Vegamót á Dalvík þar
sem þau bjuggu lengstum og voru
gjarnan kennd við þann stað. Síð-
ustu æviárin dvaldi Steingrímur á
dvalarheimili aldraðra á Dalvík.
Dalvík og nágrenni. Árið 1938 fór
hann aftur utan til að læra leik-
tjaldamálun og leiklist við Kon-
unglega leikhúsið í Kaupmanna-
höfn enda hafði Steingrímur verið
ötull þátttakandi í leiklistarstarfi
á Dalvík. Þegar heimsstyrjöldin
skall á kom Steingrímur heim og
tók upp þráðinn við leiklist á nýj-
an leik. Annaðist hann leikstjórn,
leiktjaldamálun og lék sjálfur í
flestum leiksýningum sem upp
voru settar á Dalvík um áratuga
skeið meðfram launavinnu, s.s.
húsamálun, sjómennsku og fleiru.
Þá tók hann að sér sviðsetningu
leikverka og gerð leiktjalda víðar
um Norðurland. Hann hafði yndi
af söng og var virkur félagi í
kirkjukór og karlakór Dalvíkur
um langt árabil. Árið 1952 var
Steingrímur ráðinn kennari við
Dalvíkurskóla þar sem hann
starfaði um þriggja áratuga
skeið. Hann var mikill nátt-
úruunnandi og listfengur mjög.
Eftir hann liggur m.a. mikið safn
málverka og uppstoppaðra dýra.
Um langan tíma annaðist Stein-
grímur fuglatalningu á Dalvík
enda afar glöggur á tegundir
fugla og háttalag þeirra. Stein-
grímur Þorsteinsson gegndi
mörgum trúnaðarstörfum fyrir
samfélag sitt, sat m.a. í hrepps-
nefnd Dalvíkur 1958-1962, í stjórn
Sparisjóðs Svarfdæla um árabil
og hann átti sæti í ýmsum nefnd-
um og ráðum á vegum sveitarfé-
lagsins.
Útför Steingríms verður gerð
frá Dalvíkurkirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 13.30.
Börn Steingríms og
Steinunnar eru: a)
Jón Trausti búfræði-
kandídat, f. 25.4.
1942. b) Sveinbjörn
Tryggvi tæknifræð-
ingur, f. 2.11. 1944.
Kona hans er Valdís
Lína Gunnarsdóttir
hjúkrunarfræðingur,
f. 12.2. 1948. Þeirra
börn eru Kristín, f.
23.9. 1972, maki Ste-
ven Parrott, f. 26.6.
1967, og Stein-
grímur, f. 1.10. 1976.
c) María lektor, f. 7.11. 1950.
Hennar synir eru Vilhelm Anton
Jónsson, f. 3.1. 1978, sambýlis-
kona Þórdís Jónsdóttir, f. 1.7.
1978, sonur þeirra er Illugi, f.
12.11.2007, og Kári Jónsson, f.
10.6. 1979, sambýliskona Lovísa
Vilhelmína Guðmundsdóttir, f.
10.1. 1973. Þeirra dætur eru
Freyja, f. 4.6.2003, og Sif, f.
31.12.2005. Sonur Lovísu er Ágúst
Einar Ágústsson, f. 28.7. 1991.
Eftir hefðbundna skólagöngu á
Dalvík var Steingrímur við nám í
Héraðsskólanum að Laugum í
Suður-Þingeyjarsýslu. Árið 1930
hélt hann til Kaupmannahafnar
þar sem hann lauk sveinsprófi í
húsamálun ári síðar. Kom hann
þá heim og vann að iðn sinni á
Þegar ég fékk fyrstu vinnustofuna
mína til að mála í, þá varstu fyrsti
maðurinn sem ég hringdi í. Þegar ég
mátti velja mér eitt númer til að
hringja frítt í valdi ég ykkur ömmu og
það gerði ég þegar ég seldi fyrsta
málverkið mitt. Við töluðum saman á
hverjum degi og ég sagði þér hvað ég
var að brasa og hugsa og þú sagðir
mér sögur frá árunum í Kaupmanna-
höfn eða bara einhverju.
Þegar ég kvartaði undan því að það
væri kalt á vinnustofunni, sagðir þú
mér að þið hefðuð þurft að velja milli
þess að kaupa mat eða kynda og að
þið þurftuð að kveikja elda til að hita
upp málninguna fyrir leiktjöldin. Al-
veg eins og afar eiga að segja.
Ég á eftir að sakna þess mikið að
geta ekki hringt í þig og heyrt þig
segja mér frá myndlist, veiðum, fugl-
um og dýrum. Skrýtnum og
skemmtilegum samferðamönnum og
uppákomum og árunum í Höfn. Og
ljóðum og kveðskap. Allt var gott.
Það sem þú talaðir um og hvernig þú
sagðir frá því. Ég hef aldrei hitt neinn
sem segir sögur eins og þú og ég þarf
þess ekki. Ég á þig.
Á Vegamótum sastu inni í stofu í
stólnum þínum. Fyrst með pípu,
seinna ekki. Eftir matinn fórstu alltaf
niður að vinna, að stoppa upp dýr og
fugla. Þá mátti maður ekki koma við
neitt því efnin voru hættuleg. Seinna
lærði ég að þetta var bara kartöflu-
mjöl og sennilega varstu frekar að
hlífa verkefnunum en handóðum mér.
Frystikista full af fugli, plastið á
borðinu, netið í glugganum, krókó-
díllinn í hillunni, byssurnar á bak við
hurðina, refir, selir, skarfar, lundar,
rjúpur og fleira vel uppsett. Gamli
vinnustóllinn, allskonar gamalt dót,
óvart tvær handsprengjur, penslar
og litir. Síðan flutti ég og kom sjaldn-
ar og síðan fluttuð þið.
Þú hafðir alltaf ótrúlegan áhuga á
því sem ég var gera, hvað sem það
var. Þetta þótti mér og þykir ómet-
anlega vænt um.
Við kvöddumst nokkrum sinnum
og það eina sem við vitum er að við
förum öll einhvern tímann. Þú varst
orðinn þreyttur enda búinn að ganga
lengi og skila þínu.
Það breytir því ekki að mér finnst
sárt að þú sért farinn og að geta ekki
heyrt í þér meir.
Það eru fáir sem hafa haft meiri
áhrif á mig, við áttum flestöll áhuga-
mál sameiginleg.
Þegar við vorum niðri á bryggju að
veiða og það beit á, stöngin kengbog-
in og mig verkjaði í litlu hendurnar af
áreynslu og var viss um að ég gæti
aldrei dregið inn, þá sagðirðu alltaf:
„Skrúfaðu þig drengur, skrúfaðu
þig.“ Þetta sagðirðu ef maður var að
gera eitthvað erfitt og þurfti að
standa sig. Þú sagðir líka að stundum
þýddi ekkert annað en að setja hnef-
ann í borðið og bíta á jaxlinn ef hlutir
væru ekki eins og þeir ættu að vera.
Ég man þetta alltaf og lofa að gef-
ast aldrei upp og skrúfa mig og setja
hnefann alltaf í borðið ef mér finnst
þurfa. Ég lofa líka að fara varlega
þegar það er vont veður og leggja
ekki af stað út í einhverja vitleysu.
Elsku afi, það er gott að vita að nú
fáir þú að hvíla þig með ömmu og
frænda.
Takk fyrir allt.
Þinn
Vilhelm Anton Jónsson
Við fráfall Steingríms, frænda
míns, er sögu þriggja bræðra frá
Vegamótum á Dalvík lokið. Áður er
fallinn frá elsti bróðirinn Jón Trausti,
sem ungur fór til náms í Danmörku,
settist þar að og bjó til dauðadags.
Einnig yngsti bróðirinn, Marinó, fað-
ir minn, sem eins og Steingrímur bjó
allan sinn aldur við Eyjafjörðinn,
fyrst á Dalvík og síðar á Akureyri.
Það var ekki mulið undir þessa
drengi í æsku frekar en stærstan
hluta þess fólks sem ólst upp hér á
landi á fyrri hluta síðustu aldar.
Æska þeirra var þó að því leyti erf-
iðari en margra annarra að ungir
máttu þeir þola móðurmissi og síðan
aðskilnað í framhaldi af því. Böndin
milli bræðranna voru þó alla tíð sterk
og mikil og gagnkvæm væntum-
þykja.
Steingrímur var myndarlegur
maður á velli. Hann var bæði virðu-
legur og vingjarnlegur í fasi og virtur
af öllum sem við hann áttu samskipti.
Hann var í alla staði afar góðum gáf-
um gæddur og fjölfróður. Í honum
bjó mikið listfengi og hæfileikar til
teikningar og listmálunar og hvers
konar handverks. Hann fékkst t.d.
lengi við uppstoppun dýra af ýmsum
toga, sem í æskuminningu minni
sveipuðu heimili hans á Vegamótum
dularfullum blæ. Þangað var líka allt-
af gott að koma og móttökur frænda
og hans góðu konu, Steinunnar, sem
einnig er látin, alltaf hlýjar og
skemmtilegar. Steingrímur var
gæddur góðri frásagnargáfu og var
oft gaman að hlusta á þá bræður
ræða um menn og málefni og eins og
falla um stund í hlutverk þeirra sem
frá var sagt. Í því fólst þó aldrei óvirð-
ing við viðkomandi. Ég minnist þess
reyndar að af þessari kynslóð á Dal-
víkinni voru fleiri sem notuðu slíkan
frásagnarstíl og voru samræður
manna því oft líflegar og stundum lík-
astar góðum leikþætti. Vonandi hefur
eitthvað af þessum frásagnarstíl skil-
að sér til næstu kynslóða. Leiklistin
átti einnig alla tíð huga Steingríms
enda var hann um árabil drifkraftur í
leiklistarlífi áhugamanna á Dalvík.
Hafði reyndar lært nokkuð til leik-
hússtarfa við námsdvöl í Kaup-
mannahöfn sem ungur maður.
Steingrímur var Dalvíkingur fram
í fingurgóma. Þar var hans staður allt
lífið. Ég hef þó aldrei geta varist
þeirri tilhugsun að fjölhæfni hans
hefði notið sín betur í stærra sam-
félagi. Hvort lífsfylling hans hefði
orðið meiri ef svo hefði verið er hins
vegar alls óvíst. Með þessum fáu orð-
um langar mig að kveðja ástkæran
frænda. Blessuð sé minning hans.
Börnum, tengdadóttur og afkom-
endum þeirra votta ég dýpstu samúð
mína.
Þorsteinn Marinósson
Hver af öðrum til hvíldar rótt
halla sér nú og gleyma
vöku dagsins um væra nótt
vinirnir gömlu heima.
Og undrið stóra, þín æskusveit,
mun önnur og smærri sýnast.
Og loksins felst hún í litlum reit
af leiðum, sem gróa og týnast.
(Þorsteinn Valdimarsson .)
Nú leitar hugurinn heim í mína
gömlu og góðu æskusveit. Fyrir mér
er hún alltaf eins þótt sumir vinirnir
hafi hallað sér til hvíldar. Þannig er
gangur lífsins. Ég sé fyrir mér hvern-
ig hún birtist þegar komið er yfir
Hálsinn. Dalvík og Svarfaðardalur
blasa við. Fyrst skoða ég ána og fjöll-
in og svo horfi ég upp að Vegamótum.
Steingrímur og Steinunn voru stór
hluti af lífi fjölskyldu minnar og um
þau var ævinlega rætt af mikilli virð-
ingu og væntumþykju. Steingrímur
hefur nú hallað sér til hvíldar og
gleymt vöku dagsins eftir langa
göngu. Í persónu hans bjuggu margir
karakterar. Hann var kennari af guðs
náð, listamaður, listmálari, leikari og
gagnvarinn sjálfstæðismaður.
Fjölskyldan var honum kær og
veitti hann henni gott skjól og þar
áttu vinir hans öruggt sæti. Í honum
voru líka miklar andstæður. Hann
hafði stóran og hlýjan faðm og hélt
vel utan um sína en ég trúi að andað
hafi fremur köldu til þeirra sem hann
taldi eiga það skilið. Hann var
skemmtilega sérvitur og þver en það
byggðist á því að hann var með lista-
mannseðli og sem kunnugt er eru
þeir sjaldan alveg „normal“. Ég held
að það hafi verið töluverð átök milli
listamannsins og kennarans sem
hann notaði til þess að framfleyta sér
og sínum. Hann hefði getað gert
margt annað en hann var of bundinn
æskusveitinni og vinum. Það er eng-
inn vafi að stóru leikhúsin í Evrópu
hefðu getað orðið vettvangur hans
eða glæstur söngferill eða listmálara-
ævi beðið hans. Hann stoppaði upp
dýr af nákvæmni enda skilningi hans
á íslenskri náttúru viðbrugðið. Tengsl
hans við íslenska náttúru voru ótrú-
lega sterk og reyndar við allt sem ís-
lenskt er. Hann gat eiginlega allt og
var ótrúlega fróður.
Mér eru ógleymanlegar margar
stundir sem við áttum saman. Ýmist
var það á Vegamótum, í veiðiskap á
Bæjarmölinni eða í kaffi- eða matar-
boðum. Þó maðurinn sjálfur sé efst í
minningunni er Skugga-Sveinn mjög
ásækinn þegar hann gekk um sviðið
og söng með sinni drynjandi bassa-
rödd: Gekk ég norður kaldan Kjöl.
Steingrímur er drengur góður og
sannur vinur. Fjölskylda mín saknar
og gleðst í senn og við þökkum þeim
góðu hjónum fyrir áratugalanga vel-
vild og hlýju. Aðstandendum sendum
við hlýjar samúðarkveðjur.
Gunnlaugur.
Einn af fjölhæfustu listamönnum
Dalvíkur hefur kvatt okkur í hárri
elli. Og þá rifjast upp, þótt undarlegt
sé, bernskuminning hjá þeim sem
þessar línur ritar. Það var snemma á
4. áratug síðustu aldar. Heimafólk í
Syðra-Garðshorni í Svarfaðardal
tygjaði sig til ferðar niður á Dalvík á
4. í jólum til að horfa á leiksýningu í
Ungó, hinu nýja samkomuhúsi
U.M.F. Svarfdæla á Dalvík. Veður og
færi var gott og farið á sleða sem
Hegri gamli dró. Miðsveitamenn í
dalnum höfðu það fyrir sið að fara í
leikhúsið á Dalvík á 4. í jólum, ef færi
og veður gaf. Ungmennafélagið sýndi
jólaleikrit árlega og að þessu sinni
var það Skugga-Sveinn. Kristinn frá
Hrafnstaðakoti (Kiddi sund) lék
Skugga en Steingrímur Þorsteins-
son, sem þá var um tvítugt, var leik-
stjóri og lék jafnframt Ögmund. Við
Jóhann bróðir vildum fara með í leik-
húsið en fengum ekki, af því að við
vorum svo litlir. Og við grenjuðum,
en afi fór með okkur inn í Norðurhús
til þeirra ömmu og fór að lesa fyrir
okkur Mannamun Jóns Mýrdals.
Þetta er ein af fyrstu minningum
mínum þar sem Steingríms var getið.
Ég átti eftir að kynnast honum vel
seinna. Við vorum starfsfélagar í
mörg ár. Hann var einstaklega hlýr
og skemmtilegur maður. Hann var
innfæddur Dalvíkingur og bjó þar
alla sína ævi, nema þann tíma sem
hann var við nám í Kaupmannahöfn.
Hann hleypti heimdraganum árið
1930, hélt til náms í Höfn og lauk þar
sveinsprófi í húsamálun, en jafnframt
lagði hann stund á teikninám. Heim
kom hann haustið 1931 og málaði þá,
19 ára, leiktjöldin í Lénharði fógeta.
Ári síðar kemur hann fram á sviði og
síðan í flestöllum leikritum á Dalvík
uns hann fór aftur utan 1938 að nema
leiktjaldamálun, sviðsetningu og leik-
list. Í Dalvíkursögu segir svo: „Hann
komst að við Konunglega leikhúsið,
kynntist vinnubrögðum þekktustu
leikstjóra og leikara Dana, þar á með-
al manna sem landanum eru góð-
kunnir, Poul Reumert, Önnu Borg og
Guðmundar Kamban.“
Steingrími tókst með naumindum
að komast heim áður en síðari heims-
styrjöldin skall á.
Eftir það málaði hann öll leiktjöld
fyrir leiksýningar á Dalvík; jafnframt
leikstýrði hann og lék. Steingrímur
kvæntist árið 1941 frænku minni
Steinunni Sveinbjörnsdóttur, útgerð-
armanns á Dalvík og Ingibjargar
Antonsdóttur frá Hamri. Þau eignuð-
ust þrjú börn. Steingrímur vann að
leiklistarmálum nær fjóra áratugi.
Eftir það sneri hann sér að því að
setja upp dýr en hamskurð hafði
hann ungur lært af listfengri móður
sinni. Ljóst dæmi um mikið listfengi
Steingríms á þessu sviði blasir við í
safni á Dalvík þar sem sjá má upp-
settan ísbjörn.
Þess má geta að Steingrímur var
slyngur landslagsmálari; en sinnti
þeirri listgrein því miður lítið.
Steingrímur iðkaði knattspyrnu á
yngri árum. Söngmaður var hann
góður og kórmaður um tugi ára.
Steingrímur tók mikinn þátt í
hreppsmálum og sat um tíma í
hreppsnefnd og stjórn Sparisjóðs
Svarfdæla, svo fátt eitt sé nefnt af
fjöldamörgum trúnaðarstörfum, sem
honum voru falin.
Steingrímur var kennari við Ungl-
ingaskóla, síðar Gagnfræðiskóla Dal-
víkur frá því um miðjan 6. áratuginn
til 1981. Hann var mjög farsæll kenn-
ari.
Steingrímur bar með sér eðlislæg-
an virðuleika, ljúfmennsku og lát-
leysi. Við Þuríður vottum ástvinum
hans innilega samúð.
Júlíus J. Daníelsson.
Steingrímur Þorsteinsson var einn
þeirra sem höfðu mikil og mótandi
áhrif á samfélagið á Dalvík, þessa
blómlega sjávarþorps sem hóf að
vaxa og dafna í byrjun 20. aldar. Ævi
hans og störf eru samofin sögu menn-
ingar- og fræðslumála bæjarins því
ungur lét hann til sín taka á því sviði.
Hann var virkur þátttakandi í starfi
Ungmennafélags Svarfdæla og Leik-
félags Dalvíkur þar sem hann starf-
aði um langt skeið og ekki var sett
upp leikverk á Dalvík nema Stein-
grímur kæmi þar að. Í þrjá áratugi
starfaði hann sem kennari við Dalvík-
urskóla þar sem nemendur nutu
starfskrafta hans.
Steingrímur var fjölfróður maður,
kunni af list að segja sögur af upp-
byggingu Dalvíkur og samferðafólki.
Hann var mikill náttúruunnandi, afar
vel læs á jurtir og ólíklegustu fugla-
og dýrategundir. Ósjaldan var leitað
til hans um að greina plöntur og dýr.
Þessi þekking hans á náttúrunni naut
sín líka vel í uppstoppun dýra en eftir
hann liggur fjöldi muna af öllum
stærðum og gerðum, allt frá músarr-
indlum upp í stærðar ísbirni. Munir á
Minjasafni Dalvíkur, Fuglasafninu í
Mývatnssveit og víðar um land bera
handbragði hans og náttúruvitund
vitni.
Allra þessara náðargáfna fengu
nemendur Steingríms og samkennar-
ar í Dalvíkurskóla að njóta. Hann var
vinsæll kennari og góður starfsfélagi,
lagði ætíð gott til og var úrræðagóð-
ur. Bekkjarstjórnun fórst honum vel
úr hendi og öll samskipti við nemend-
ur. Þeir drukku í sig frásagnir hans
sem sumar hverjar fengu á sig æv-
intýrablæ og festust við það betur í
minni. Enn rifja gamlir nemendur
hans upp sögur er hann sagði þeim og
minnast hversu góða stjórn hann
hafði. Kennslugreinar Steingríms
voru margar, smíðar, myndmennt,
náttúrufræði, danska svo eitthvað sé
nefnt. Þá var hann einnig virkur við
uppsetningu leikverka á skóla-
skemmtunum og gerð sviðsmynda en
þar fengu nemendur að njóta hæfi-
leika hans. Í áratugi fór enginn jóla-
sveinn í árlega dreifingu jólakorta um
Dalvík á aðfangadag nema Stein-
grímur hefði farið höndum um andlit
hans með kremum og andlitslitum og
oft var erfitt að sjá hvor skemmti sér
betur, Steingrímur eða nemandinn
sem var í hlutverki jólasveinsins í það
og það skiptið.
Steingrímur hafði einarðar skoð-
anir á þjóðmálum og málefnum sam-
félagsins og fóru þær ekki endilega
saman við þær meginlínur sem uppi
voru í nærsamfélaginu á hverjum
tíma. Hann lét sér annt um uppbygg-
ingu sveitarfélagsins. Hann sat eitt
kjörtímabil í sveitarstjórn og í ýms-
um nefndum og ráðum á vegum
hennar, auk þess sem hann var um
tíma í stjórn Sparisjóðs Svarfdæla.
Gott var að leita ráða hjá honum eða
bera hugmyndir undir hann og oft
var gestkvæmt hjá þeim hjónum,
Steingrími og Steinunni á Vegamót-
um. Enginn fór bónleiður til búðar
eftir samræður við þau ágætu hjón.
Þessa nutum við ríkulega. Að leiðar-
lokum viljum við þakka honum sam-
fylgdina, vináttu og góð ráð alla tíð.
Farðu vel á veg
visinna laufa,
þotinna vinda,
þrotins dags.
(Þorsteinn Valdimarsson.)
Við sendum aðstandendum öllum
innilegar samúðarkveðjur. Blessuð
sé minning Steingríms Þorsteinsson-
ar.
Trausti og Anna Bára.
Steingrímur
Þorsteinsson