Morgunblaðið - 29.03.2009, Side 31

31
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 29. MARS 2009
Lækjargötu. Trúlega hafa mistökin verið þau að
hvetja fólk að mæta þarna niður eftir, þá lentu
margir í þessu sem áttu sér einskis ills von.“
– Varst þú að mótmæla?
„Ég var alveg á móti því að ganga í Atlantshafs-
bandalagið. Ég var sautján ára og ég gerði mér
þær skoðanir að mér fannst við ekkert eiga heima
því bandalagi. Það hafði mikið verið rifist um
hvort herinn færi eða væri, það eimdi enn eftir af
þeim hugmyndum. Ég var einn margra sem fóru á
Þingvöll 1944 sem voru upptendraðir af lýðveld-
isstofnuninni. Yfirleitt hafði það ekkert með her-
inn eða pólitík að gera; það voru allir venjulegir
borgarar mjög hlynntir því að herinn færi þegar
þessum hildarleik væri lokið. Ég vildi að Ísland
yrði herlaust land, frjálst og fullvalda ríki, eins og
var verið að innprenta fólki á þessum árum.
En það voru einhverjir aðrir hagsmunir þarna
og sagt þá að Bandaríkjamenn hefðu allar klær úti
með að koma Norðurlöndum í Atlantshafs-
bandalagið. Það var sagt að það hefðu verið notuð
öll meðul til þess. Seinna minnir mig að sagt hafi
verið frá því að þeir hafi logið að norska forsætis-
ráðherranum, þegar þeir voru að útmála það fyrir
honum hvað þeir væru í mikilli hættu.“
– Átti þetta sér eftirmál fyrir þig?
„Nei, en mig minnir að einn kunningi minn hafi
tekið upp gashylki og kastað því til baka. Og svo
kom hylki framan í hann, hann fékk í augun og
komst ekki neitt. Hann lenti í tugthúsinu. En ég
held að hann hafi ekki verið í pólitík, hann var
þarna eins og stráklingar voru – þetta var nátt-
úrlega spennandi.“
Fræg mynd
Skyndilega stekkur Bragi á fætur, dregur fram
úrklippu úr Morgunblaðinu og réttir blaðamanni,
en þar er mynd Ólafs K. Magnússonar frá mót-
mælunum á Austurvelli.
„Ég hef séð þessa mynd í mörgum skólabókum
og það vill svo til að maðurinn á myndinni er ég.
En aldrei hefur nafnið á mér birst við myndina.
Og hún hefur birst einu sinni á ári í Morg-
unblaðinu!“ segir hann og hlær. „Þeir sögðu við
mig strákarnir daginn eftir þegar ég kom í vinn-
una: „Það var mynd af þér Morgunblaðinu. En
það þekkir þig víst enginn.“ Og þeir voru ekkert
að láta það berast. Manni finnst þetta nú vera grín
núna.“
Hann kímir.
„Þú sérð að ég held á priki á myndinni. Ég greip
það af götunni þegar ég hljóp út að Reykjavík-
urapóteki. Undir myndinni stendur venjulega:
„Kylfuklæddir kommúnistar á Austurvelli 30.
mars.“
– Varstu kommúnisti?
„Ég var náttúrlega gerður að kommúnista í
blöðunum, af þeim sem birtu myndina, og allir
þeir sem höfðu þjóðernissinnaðar skoðanir voru
stimplaðir sem kommúnistar. Þú hefur ábyggilega
séð það í blöðum og bókum sem þú hefur lesið. Ef
það átti að koma höggi á fólk var það bendlað við
kommúnisma.“
– Fannst þér þetta líkjast bús-
áhaldabyltingunni?
„Það var nú aðallega hávaði. Svo fannst manni
eins og ekki væri nein alvara á bak við það, einn og
einn sem hefur tapað öllu og liðið illa; hann hefur
rokið þarna niður eftir. En það var aldrei neinn
kraftur í þessu. Enda sérðu það í blöðum erlendis
að fólk hringir í ferðaskrifstofurnar og spyr hvort
það þurfi að koma með mat með sér. Þegar sagan
berst til útlanda er aumingja fólkið að berja pott-
ana og pönnurnar og hefur ekkert að borða.“
and yrði herlaust land
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
Fræg mynd Mynd Ólafs K. Magnússonar frá óeirðunum hefur birst víða en aldrei komið fram að Bragi er fremst á myndinni.
var samþykkt um aðild að Atlantshafsbandalaginu. Brutust út miklar óeirðir, grjóti var kastað, rúður brotnar og að
ru liðin 60 ár frá því þessir sögulegu atburðir áttu sér stað.
friðsamir borgarar. Skipulag var óljóst, nema
varalögreglan var kölluð inn í þinghúsið. Hugs-
unin var, ef ég hef skilið málið rétt, að hún yrði
til taks ef ráðist yrði inn í þinghúsið eða lög-
reglan réði ekki vð mótmælendur. Ég sat og
las fyrir daginn eftir, las meira að segja latínu,
þá kom Magnús Jónsson frá Mel, klappaði á
öxlina á mér og sagði: „Já, þarna er maður
sem kann að nota tímann.“
Svo birtist Ólafur Davíðsson, sem var foring-
inn í hópnum, og bað alla að ganga út og raða
sér fyrir framan þinghúsið. Við gerðum það, en
ég vissi ekkert um þetta skipulag. Ég barst
bara með og gerði skyldu mína, nánast eins og
óbreyttur hermaður. Svo var byrjað að henda
grjóti, eggjum, drasli, torfi og þvílíku. Lög-
reglan stóð fyrir framan og við fyrir aftan. Það
var hent grjóti, þó ekki væri mikið um það.“
Svo lauk útifundinum í miðbæjarskólaport-
inu. „Þá heyrist í hátalara, ég heyrði það mjög
dauft: „Þingmenn Sósíalistaflokksins eru fang-
ar í húsinu!“ Forseti þingsins hafði beðið menn
að doka við og fara ekki út fyrir en lög-
reglustjórinn hefði gefið leyfi, því það voru læti
fyrir utan. En þetta var túlkað svona. Þegar
þetta hafði heyrst, þá magnaðist grjóthríðin, og
þá fór nú aðeins um mann, því við vorum ekki
með hjálm eða neitt. Það dundi grjótið á
veggnum og datt niður á okkur. Og það var
brotin nánast hver einasta rúða í þinghúsinu,
allt útatað í eggjaslettum og öðru. Það féll
steinn á öxlina á mér, ég hefði getað fengið
hann í hausinn. Ég er ekki að segja að ég hefði
dáið af því, en ég hefði fengið kúlu,“ segir Sig-
urður og brosir.
„Ég sá það ekki sjálfur, en mér skilst að þá
hafi varaliðið gert útrás. Síðar hefur verið talað
um það sem mikil mistök, því þarna voru
Heimdellingar, eins og Sjálfstæðisflokkurinn
væri búinn að koma sér upp einkalögreglu.
Kommarnir trylltust og erfiðara varð að ráða
við ástandið. Þegar hér var komið sögu var
hættulegt að vera þarna. Hvítliðarnir voru með
hjálma, en við ekki. En þá var táragasi dreift.
Ég heyrði enga viðvörun. Um leið brast flótti í
liðið.
Við fengum táragas í augun, ég flýði í Tjarn-
argötuna og þar vættum við klút í tjörninni og
settum fyrir augun. Þjóðviljinn hafði kennt
það. Svo hljóp ég langan krók og fór inn um
bakdyrnar á Sjálfstæðishúsinu. Þar voru menn
lítt sárir en ákaflega móðir, og í dálitlum æs-
ingi. Sumir vildu láta fylgja þessu eftir gegn
kommunum og féllu ýmis orð sem maður tók
misjafnlega alvarlega. Þarna vorum við fram
eftir degi og þannig lauk þessu.“
Ástir í skólum
Nema hvað um kvöldið var haldinn fundur í
Framtíðinni, málfundafélagi MR, og umræðu-
efnið var Ástir í skólum. „Einhverjum þótti
þetta grunsamlegt umræðuefni, enda lá við
fjöldaslagsmálum. Svo fór ég í bæinn og þá var
mikið rót á fólki, menn voru að henda grjóti og
brjóta rúður. En það var ekkert skipulagt,
óknyttir mætti segja. Ég sá menn rífast og
steyta hnefann, ég man sérstaklega eftir tveim-
ur mönnum úr MR, sem voru frændur að auki.
Þetta endaði með því, að þegar ég stóð á Aust-
urvelli sprakk sprengja. Það var víst dýnamít-
túba.
Mér fannst eins og henni hefði verið hent
upp á svalir á Sjálfstæðishúsinu og krafturinn
var þvílíkur að það var sem ég missti meðvit-
und í örfáar sekúndur. Þetta var víst óknyttur,
en ég hef aldrei á ævinni upplifað aðra eins
sprengingu. Síðan fór maður heim til sín, en
það var rifist og þjarkað fram eftir ári.“
r löngu frímínútur