Morgunblaðið - 21.06.2009, Blaðsíða 32

32 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21. JÚNÍ 2009
Seljum og merkjum fatnað,
húfur og töskur.
Vel merkt vara er góð auglýsing
Bróderingar
og silkiprentun
www.batik.is • sími: 557 2200
27.
N
áðin Drottins birtist í mörgum mynd-
um og er þó alltaf söm. Hún er æðri
öllum skilningi, alveg eins og sá friður
Guðs í hjarta og huga, sem hún gefur
(Fil. 4,7).
Allur vöxtur eða þroski í trú og bæn einkennist af
og lýsir sér í því, að þakklætið vex, gleðin yfir því að
vera til í ríki þeirrar náðar, sem varir að eilífu.
Náð Guðs umvefur okkur eins og lífsloftið og sól-
arljósið. Við getum ekki lifað án lofts og ljóss. Og
hver er lykillinn að þeirri lífgjöf? Enginn annar en
sá að loka ekki sjálfum sér, lofa þessum náð-
argjöfum að komast að sér með blessun sína.
Þeir bræður þrír, sem kenndir eru við Bakka,
urðu frægir af mörgu. Meðal annars af því að ætla
sér að bera sólskinið inn í bæinn sinn í húfunum sín-
um. Þeim láðist að hafa glugga á bæ, sem þeir reistu
sér. En þeim fannst, að þeir gætu gert hann bjartan
samt með tæknibrögðum eða snjöllum handtökum.
Þeir voru langt á undan sinni samtíð að því leyti, að
þeir höfðu takmarkalausa trú á því, hve mikið þeir
gætu gert sjálfir, en gleymdu hinu, sem menn verða
blátt áfram að þiggja og skiptir öllu að ekki sé lokað
úti.
Gætu ekki einhverjir nútímamenn kannast við
sjálfa sig í þessum hetjum? Það er vissulega rétt-
mætt og nauðsynlegt að eiga sjálfstraust og áræði og
hugvitssemi til gagnlegra úrræða. En takmörk sín
verða menn líka að þekkja og virða, ef vel á að fara.
Og kunna að meta það, sem er gefið og enginn getur
til unnið eða verðskuldað.
Aldrei missir spurningin forna gildi sitt: Hvað hef-
ur þú, sem þú hefur ekki þegið? (1. Kor. 4,7).
Bóndinn í Syðra-Firði í Lóni, löngu liðinn, minntist
í vísu á sálargluggann sinn.
Samt er á mínum sálarglugga
sæmilega bjart.
Þetta gat hann þakkað, þótt ekki sæi til sólar á
bænum hans nær allan veturinn.
Ef þú gleymir glugga sálarinnar eða byrgir hann,
hvernig nærðu þá að sjá hamingjugeisla eða von-
arstjörnur?
Við getum lokað á Guð. Það er meinið, skuggahlið-
in, sem fylgir því, hvað maðurinn er mikill og er mik-
ið ætlað. Hann hefur þegið þá náð að eiga frjálsan
vilja. Það var mikil áhætta að veita honum þá miklu
gjöf. En óhjákvæmileg, ef maðurinn átti að verða
annað en strengjabrúða, vélmenni, og þar með óhæf-
ur til vaxtar og þroska.
En við eigum lykil. Þann lykil, sem er bæn. Hann
opnar laundyr hins innra manns. Og inn um þær
berst birta og heilnæmur andvari, endurnæring,
styrkur, friður. Um þetta eru allir trúmenn á einu
máli.
Það er margt sérstætt, sem Jesús segir um Guð.
Meðal annars það, sem hann segir um gleði hans.
Það verður gleði hjá Guði, í hjarta hans og í kring-
um hann í himni hans, þegar einhver snýr sér til
hans, vaknar til hans, kemur til hans, opnar fyrir
honum, vill vera hjá honum.
Þetta gerist ekki aðeins, þegar menn vakna við
það, að þeir eru komnir í ógöngur, snúa þá af óheilla-
braut og áleiðis heim til föður síns og mæta hinni
miklu gleði heima þar (sbr. Lúk. 15).
Það gerist hverju sinni sem þú lætur Guð finna, að
hann sé ekki gleymdur þér. Þá verður gleði í hjarta
hans. Það máttu vita. Og gleði hans endurspeglast
hið innra með þér og lýsir upp huga þinn og síðan
veginn, sem þú ert á.
Pistlar sr. Sigurbjörns Einarssonar, sem Morg-
unblaðið birti á sunnudögum á síðasta ári, vöktu
mikla ánægju meðal lesenda. Um það samdist, milli
sr. Sigurbjörns og Morgunblaðsins, að hann héldi
áfram þessum skrifum og hafði hann gengið frá nýj-
um skammti áður en hann lést.
Leit og svör
Sigurbjörn
Einarsson
» Náð Guðs umvefur okkur einsog lífsloftið og sólarljósið.
HVERNIG má
skapa atvinnu? Hvern-
ig ætlar núverandi rík-
isstjórn að skapa þau
6.000 ársverk sem
stefnt er að í rík-
isstjórnarsáttmál-
anum? Hvernig kom-
um við hinum
títtnefndu hjólum at-
vinnulífsins af stað á
nýjan leik? Oft er fátt
um svör er stórt er spurt, og virðist
sú vera raunin þessa dagana. Ein-
sýnt er að hjólin margfrægu eiga
mjög erfitt með að komast af stað af
sjálfsdáðum. Rafgeymirinn virðist
hreinlega tómur og því þarf að gefa
start. En hvernig gefum við hagkerfi
start? Tvennt geta stjórnvöld gert.
Tvennt sem stjórnvöld virðast ekki
ætla að gera. Í það minnsta draga
menn lappirnar.
Annars vegar þarf peninga inn í
bankakerfið. Lánsfé þarf að vera til
staðar til að koma fyrirtækjum yfir
þann erfiða hjalla sem staðið er
frammi fyrir. Í fjármálakrísum er
peningainnspýting iðulega sú upp-
skrift sem beitt er. Ekki svo mjög
gamalt dæmi er frá frændum vorum
Svíum. Þegar kreppti að hjá þeim við
upphaf tíunda áratugarins og bankar
þar í landi höktu, þá komu stjórnvöld
til hjálpar. Lögðu þau peninga inn í
bankana gegn eignaraðild. Hversu
mikla peninga var um að ræða?
U.þ.b. 4% af landsframleiðslu Sví-
þjóðar á þeim tíma. Jafngildir tæp-
lega 59 milljörðum króna íslenskra,
miðað við okkar landsframleiðslu í
fyrra. Ríkisvaldið hér hefur tekið alla
banka yfir sem máli skipta. Eitthvað
virðist hins vegar fara lítið fyrir end-
urfjármögnun þeirra og greinilegt að
nýju bankarnir hafa ekki tök á því að
stunda þau lánaviðskipti sem nauð-
synleg eru. Stjórnvöld verða að setja
peninga inn í bankakerfið.
Hins vegar þarf ríkið að verða
framkvæmdaglaðara en í stefnir. Nú
er nauðsyn. Ríkið má ekki hætta við
framkvæmdir, heldur ætti að auka
þær. Eitt sinn fyrir mörgum árum
vann ég sumarlangt með manni sem
hóf sinn starfsferil á þriðja áratug
síðustu aldar. Lýsti hann fyrir mér
atvinnuástandinu þá. Hvernig menn
stóðu í röðum þar sem einhverja
vinnu var að fá. Óskuðu þeir þess að
einhver myndi ekki mæta þann dag-
inn þ.a. þeir kæmust að í staðinn.
Jafnvel að einhver slas-
aðist. Mér þóttu þetta
ótrúlegar lýsingar.
„Hvernig leystist at-
vinnuleysið?“ spurði ég.
„Herinn kom,“ var svar-
ið. Með hernum fylgdu
jú alls konar fram-
kvæmir og fullt af störf-
um. Herinn þurfti
margvíslegar vörur og
þjónustu og atvinnulífið
fór allt í einu að
blómstra. Atvinnuleysi
hvarf og peningahirslur
landsmanna fylltust. Reyndar var
það svo að seinni heimsstyrjöldin átti
stóran þátt í að koma böndum á
kreppuna miklu. Ekki ætla ég nú að
mæla með því að Íslendingar fari í
hernað. En, krepputímar eru ekki
rétti tíminn til að draga skyndilega
úr öllum framkvæmdum.
Hærri skattar og mikill sam-
dráttur í ríkisútgjöldum draga úr
framleiðslu og atvinnu. Þetta er svo
augljóst að ég skammast mín næst-
um fyrir að skrifa það. Þessar að-
gerðir, eins og núverandi ríkisstjórn
ætlar að takast á hendur, dýpka
kreppuna. Þær hjálpa ekki til.
Ástandið verður verra en það er í
dag. Af hverju stefna stjórnvöld að
því að ná hallalausum ríkisbúskap ár-
ið 2013? Auðvitað er göfug hugsun að
vilja ekki eyða um efni fram, en mið-
að við aðstæður er þetta svolítið eins
og að kaupa kampavínið til að halda
upp á Íslandsmeistaratitilinn þegar
æfingatímabilið er að hefjast og allt
mótið er eftir. Komum fyrst hjól-
unum af stað, náum okkur upp úr
kreppunni og förum svo að vinna í að
jafna út ríkisfjármálin. En verðum
við ekki þá stórskuldug? Jú, vafa-
laust. En þannig er nú líf okkar
flestra. Við tökum okkur lán fyrir
húsnæði og eyðum ævinni í að borga
af því láni. Í kreppu gengur ekki að
pakka í vörn. Við verðum að sækja
fram völlinn.
Því framkvæmd fylgir frami og
gæfa.
Framkvæmd fylgir
frami og gæfa
Eftir Vilhjálm
Wiium
Vilhjálmur Wiium
» Þessar aðgerðir, eins
og núverandi ríkis-
stjórn ætlar að takast á
hendur, dýpka krepp-
una.
Höfundur er hagfræðingur.
MÆNUSKAÐI hef-
ur mjög alvarlegar af-
leiðingar til lífstíðar
fyrir einstaklinginn
sem hlýtur mænu-
skaða og fjölskyldu
hans. Afleiðingarnar
eru ekki einungis
vegna fötlunarinnar
sem glíma þarf við, því
að félagslegir og fjár-
hagslegir hagir breytast einnig
mikið. Mænuskaði hefur einnig al-
varlegar fjárhagslegar afleiðingar
fyrir samfélagið. Í nýrri rannsókn
okkar Herdísar Þórisdóttur sjúkra-
þjálfara á Grensásdeildinni, end-
urhæfingardeild Landspítala, skoð-
uðum við breytingar á tíðni, aldri,
kyni, orsökum og alvarleika fötl-
unar vegna mænuskaða í slysum á
36 ára tímabili frá 1973 til 2008.
Hverjir fá mænuskaða í slysi?
Sambærilegar erlendar rann-
sóknir sýna að á hinum Norð-
urlöndunum er tíðni mænuskaða í
slysum milli 10 og 15 á hverja millj-
ón íbúa að meðaltali.
Miðað við fólksfjölda á Íslandi
mætti búast við fjórum til fimm
nýjum mænusköðum að meðaltali á
ári ef tíðnin væri svipuð og á hinum
Norðurlöndunum.
Tíðni mænuskaða í slysum hér á
landi hefur þó verið mun hærri allt
frá árinu 1973. Á síðustu fjórum ár-
um var tíðnin meira en helmingi
hærri en á hinum Norðurlöndunum
eða u.þ.b. 10 á ári að meðaltali sem
jafngildir 32 miðað við 1 milljón
íbúa.
Flestir mænuskaðaðir í slysum
voru karlar en und-
anfarin 8 ár hefur kon-
um í hópi mænuskað-
aðra fjölgað nokkuð.
Langflestir voru innan
við fertugt þegar slys-
ið átti sér stað. Ungir
karlar er stærsti
áhættuhópurinn. Til-
tölulega fáir ein-
staklingar yfir sextugt
hafa hlotið mænuskaða
í slysum en fjöldi
þeirra tvöfaldaðist á
síðustu 8 árum miðað
við hin 28 árin.
Frístundaslysum fjölgar
Umferðarslys voru helsta orsök
mænuskaða eða í nær helming til-
fella. Oftast var um bílveltu að
ræða þar sem ökumaðurinn missti
stjórn á bílnum, oft í beygju eða
lausamöl. Því miður hefur meiri-
hluti þeirra sem fengið hafa mænu-
skaða í bílslysi ekki verið í bílbelti
og hafa margir þeirra kastast út úr
bílnum í veltunni. Umferðarslysum
sem valda mænuskaða hefur farið
hlutfallslega fækkandi sérstaklega
þegar tekið er tillit til mikillar
fjölgunar bíla á síðustu árum. Það
má að hluta þakka bættu vegakerfi
og vonandi einnig almennari notkun
bílbelta.
Mótorhjólaslys voru fátíð orsök
mænuskaða hér á landi eða ein-
ungis sjö á þessum 36 árum en
fjögur þeirra gerðust á síðustu 8
árum.
Föll voru önnur algengasta orsök
mænuskaða í slysum eða í þriðjungi
tilfella. Fjórðungur þeirra voru
vinnuslys, oftast í byggingariðnaði
þrátt fyrir að reglur og eftirlit með
öryggi í byggingariðnaði hafi batn-
að verulega. Nærri helmingur
vinnuslysanna áttu sér stað á síð-
ustu 8 árum. Á þessum árum varð
mjög mikill vöxtur í byggingariðn-
aði sem getur skýrt þessa fjölgun.
Föll voru ein helsta orsök mænu-
skaða hjá aldurshópnum yfir 60
ára. Var þá oft um fall úr lítilli hæð
að ræða.
Mesta breytingin á orsökum
mænuskaða tengist frístundaslys-
um. Þau voru 20% af öllum slys-
unum og helmingur þeirra hefur átt
sér stað á síðustu 8 árum. Stærsti
hópur frístundaslysa voru slys við
hestamennsku. Aukinn fjöldi þeirra
slysa tengist væntanlega mikilli
fjölgun í hestaeign og hesta-
mennsku á undanförnum árum.
Slys í tengslum við vetraríþróttir
fylgdu fast á eftir, bæði skíðaslys,
snjóþotuslys og vélsleðaslys. Meðal
annarra frístundaslysa sem valdið
hafa mænuskaða voru hjólaslys,
bæði reiðhjóla- og fjórhjólaslys,
dýfingar í grunna laug og svif-
fluguslys.
Niðurstöður rannsóknar okkar
sýndu þannig verulegar breytingar
á tíðni, aldri og orsökum mænu-
skaða í slysum á síðustu 8 árum
miðað við hin 28 árin á undan. Svo
virðist sem breyttir lífshættir fólks
á Íslandi geti verið einn af orsaka-
þáttunum fyrir fjölgun slysa sem
valda mænuskaða.
Forvarnir eru mikilvægar
Þrátt fyrir töluverðar framfarir á
sviði rannsókna á mænusköðum á
undanförnum árum er enn engin
meðferð til sem læknar mænu-
skaða. Forvarnir sem beinast að því
að draga úr tíðni mænuskaða í slys-
um eru bráðnauðsynlegar og þjóð-
hagslega hagkvæmar. Auk forvarna
gegn umferðarslysum er sér-
staklega mikilvægt að beina sjónum
að forvörnum gegn frístundaslysum
og föllum. Að lokum eru nokkur
einföld ráð til að koma í veg fyrir
slys sem geta valdið mænuskaða:
 Höfum bílbeltið alltaf spennt við
akstur, líka í aftursætinu.
 Drögum úr hraðanum við akst-
ur, sérstaklega í beygjum og
lausamöl.
 Förum gætilega ef við erum að
príla uppi í einhverri hæð til að
forðast fall.
 Förum alltaf að öllum öryggis-
reglum bæði í vinnu og í frí-
stundum.
 Förum gætilega og notum við-
eigandi öryggisbúnað við frí-
stundaiðkun.
 Förum hóflega með áfengi –
áfengisneysla eykur slysahættu.
Ef þessum einföldu ráðum er
fylgt, tekst vonandi að draga úr
tíðni mænuskaða í slysum.
Mænusköðum fjölgar
– hvað er til ráða?
Eftir Sigrúnu
Knútsdóttur » Forvarnir sem bein-
ast að því að draga
úr tíðni mænuskaða í
slysum eru bráðnauð-
synlegar og þjóðhags-
lega hagkvæmar.
Sigrún Knútsdóttir
Höfundur er yfirsjúkraþjálfari
Grensásdeildar, endurhæfing-
ardeildar Landspítala